Archiwum
Substancje antyżywieniowe i ich wpływ na bydło
Mirosław Gabryszuk, Renata Gabryszuk; Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach
Maksymalne wykorzystanie potencjału produkcyjnego bydła jest możliwe tylko przy optymalnym żywieniu. Jednak mimo prawidłowo skomponowanej dawki pokarmowej nie zawsze uzyskuje się spodziewane rezultaty. Może to wynikać z obecności substancji antyżywieniowych (antyodżywczych) w paszach, które prowadzą do obniżenia ich wartości pasz, a nawet mogą być szkodliwe dla zdrowia zwierząt. Substancje te obniżają efekty produkcyjne poprzez negatywny wpływ na pobieranie paszy (zmniejszenie pobierania), obniżenie współczynników aktywności i wchłaniania oraz pogorszenie wykorzystania pobranych składników pokarmowych (zaburzenia metaboliczne). Mogą doprowadzić do szeregu chorób układu pokarmowego, a nawet do śmierci zwierzęcia. Do substancji antyżywieniowych zaliczamy m.in.: alkaloidy, glikozydy, taniny, lektyny, olejki eteryczne, inhibitory proteaz, kwas erukowy i fitoestrogeny. Na pastwiskach i łąkach występują gatunki roślin, które obniżają wartość pokarmową pasz i stanowią źródło szkodliwych substancji dla zwierząt. Obecność tych substancji, w tym również trujących – tzw. fitotoksyn, związana jest najczęściej z pełnieniem przez nie różnych funkcji obronnych w roślinie – przed chorobami, szkodnikami, pasożytami i niesprzyjającymi warunkami pogodowymi czy ochronnych przed urazami mechanicznymi. Związki te spożywane z roślinami przez bydło działają w mniejszym lub większym stopniu szkodliwie na ich zdrowie. Pobrane w małych ilościach zazwyczaj nie są szkodliwe, a nawet mogą korzystnie wpływać na organizm, np. fitoestrogeny, czy saponiny i taniny. Toksyczne związki wytwarzane przez rośliny mogą być spożywane przez zwierzęta zarówno przypadkowo, często jednorazowo, jak i mogą być pobierane wraz z codzienną dawką pokarmową, kumulując się w organizmie. Nadmierna dawka związków szkodliwych, spowodowana nieodpowiednim doborem gatunkowym roślin, czy niewłaściwymi warunkami przechowywania pasz, może niekorzystnie wpływać na zdrowotność i produkcyjność zwierząt, a w konsekwencji również na jakość surowców, które od nich uzyskujemy (tabela 1.). Wiele z tych szkodliwych substancji czynnych wykazuje właściwości toksyczne, dlatego w przypadku przenikania do mleka stanowią zagrożenie dla zdrowia konsumenta, np. alkaloidy, w tym geramina, germeryna i cykutotoksyna. Substancje antyżywieniowe pochodzące z roślin prowadzą również do pogorszenia walorów smakowo-zapachowych mleka oraz surowców i produktów z niego wytwarzanych, co w rezultacie prowadzi do braku akceptacji takich wyrobów przez konsumentów. Na przykład alkaloidy nadają gorzki smak mleku, a w konsekwencji również produktom mlecznym.
