W dniu 7 grudnia 2022 roku stwierdzone zostało ognisko grypy ptaków (H5N1) na fermie kur niosek (219 379 sztuk) w województwie opolskim, powiat namysłowski, gmina Pokój, miejscowość Fałkowice.
Jest to pierwszy przypadek zakażenia na fermie komercyjnej od 21 września tego roku. W Polsce, od dnia 1 stycznia do 7 grudnia 2022 roku stwierdzono 36 ognisk wysoce zjadliwej grypy ptaków (HPAI) u drobiu.
Wcześniej jednak stwierdzono nowe zakażenia u dzikiego ptactwa w województwie kujawsko–pomorskim. Obecność materiału genetycznego wirusa grypy ptaków H5N1 stwierdzono u padłych łabędzi niemych znalezionych w miejscowości Świecie w gminie Świecie, powiat świecki, woj. kujawsko-pomorskie (29 i 30 ognisko od początku 2022 roku u ptaków dzikich).
W Polsce, od dnia 1 stycznia do 5 grudnia 2022 roku stwierdzono 30 ognisk wysoce zjadliwej grypy ptaków (HPAI) u ptaków dzikich. Poprzednie, tj. 28 w 2022 r. ognisko HPAI u ptaków dzikich zostało stwierdzone 18 lipca 2022 r. w woj. pomorskim.
2 listopada 2022 r. Polska zwróciła się do Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (WOAH) ze stosowną deklaracją informującą o odzyskaniu statusu kraju wolnego od wysoce zjadliwej grypy ptaków. Zgodnie Kodeksem Zdrowia Zwierząt Lądowych, jeżeli zakażenie HPAI u drobiu wystąpiło w państwie uprzednio wolnym od grypy ptaków, odzyskanie statusu wolnego może nastąpić 28 dni po zastosowaniu stamping-out policy (w tym zabiciu ptaków oraz przeprowadzeniu oczyszczania i odkażania). Dezynfekcja końcowa w ognisku choroby wykrytym na terytorium Polski 21 września w woj. łódzkim została wykonana 4 października 2022 r. Dzięki tej deklaracji, kraje które wprowadziły zakaz importu drobiu i jaj z Polski mogły wycofać swoje restrykcje. Efektem tego było przywrócenie możliwości eksportu do takich krajów jak Hongkong, Filipiny, Kuba, Arabia Saudyjska.
Za główny rezerwuar wirusów ptasiej grypy uznaje się wszakże wędrujące ptaki wodne rzędu blaszkodziobych tj. kaczki, gęsi, łabędzie oraz rzędu siewkowych tj. mewy, rybitwy. Ptaki te są prawdopodobnie największym „zbiorowiskiem” puli genetycznej wszelkich podtypów wirusa AI (ang. avian influenza). Co ciekawe, w populacji ptactwa dzikiego występują zazwyczaj (ale nie zawsze) wirusy o małej patogenności LPAI (ang. low pathogenic avian influenza), a infekcja nimi nie powoduje u nich wyraźnych objawów klinicznych. Jak to więc się dzieje, że do zarażenia wysoce zjadliwym podtypem wirusa AI ptactwa domowego dochodzi w wyniku kontaktu z ptactwem dzikim? Naukowcy twierdzą, że wirusy LPAI podtypów H5 i H7 występujące u ptaków wolno żyjących, po przedostaniu się do drobiu domowego ulegają mutacji, ewentualnie przekształcając się w szczepy wysoce zjadliwe HPAI. Wirusy grypy ptaków charakteryzują się ogromną zmiennością. Może się to dziać za pośrednictwem dwóch mechanizmów tj.: przesunięcia antygenowe (są to mutacje punktowe w obrębie sekwencji podstawowych immunogennych białek hemaglutyniny HA i neuramidazy NA) oraz skoku antygenowy (reasortacja segmentów w trakcie jednoczesnego zakażenia komórki dwoma szczepami tego samego typu wirusa). Zmienność jest cechą specyficzną dla wszystkich wirusów grypy – to też decyduje o tym, że trudno jest opracować skuteczną szczepionkę przeciwko tym wirusom.
W rozprzestrzenianiu się wirusów AI swoją rolę odgrywają też inne gatunki ptaków m.in. te rzędu wróblowych (wróbel domowy, kruk, szpak, gawron, sroka). W rejonach, gdzie odnotowywano ogniska chorobowe ptasiej grypy, zakażeniu ulegały także ptaki rzędu wróblowych stanowiąc jednocześnie narzędzie transmisji choroby na wrażliwy drób hodowlany.
Chore ptaki wydalają wirusa AI wraz z wydalinami ze spojówek, otworów nosowych, jamy dzioba oraz wraz z kałem. Do zakażenia ptaków wrażliwych może dochodzić w wyniku bezpośredniego kontaktu z ptactwem zakażonym – dlatego też w przypadku ferm wielkotowarowych infekcja rozprzestrzenia się bardzo szybko, a duże zagęszczenie ptaków szczególnie sprzyja przenoszeniu wirusów. Wydaje się jednak, że najczęściej do zakażenia może dochodzić poprzez kontakt ptaków wrażliwych z zanieczyszczonymi elementami środowiska tj.: woda, pasza, środki transportu, sprzęt użytkowany na fermie. Wirus może być także przenoszony na wrażliwe ptaki w wyniku działalności człowieka lub jatrogennie – w wyniku wykonywanych na fermie interwencji weterynaryjnych. Duża ilość wirusa AI jest wydalana z kałem, z tego względu jest on uważany za główne źródło przenoszenia wirusa AI.
Źródłem zakażenia wirusami ptasiej grypy w przypadku ferm drobiu może być bezpośredni lub też pośredni kontakt z innym zakażonym drobiem domowym, wędrującym dzikim ptactwem, ptactwem ozdobnym, a nawet z trzodą chlewną. W przypadku drobiu utrzymywanego na fermach najczęściej dochodzi do transmisji wirusa grypy poprzez zanieczyszczoną odzież ludzi pracujących przy obsłudze zwierząt, jak również poprzez użytkowany na fermie sprzęt. Uważa się natomiast, że przenoszenie wirusa AI drogą powietrzną (rozprzestrzenianie zainfekowanych cząstek i kropelek z wiatrem) ma nikłe znaczenie epizootyczne.
