Archiwum

Karol Mieczkowski

W dzisiejszych czasach ponad 80% hodowców stosuje w odchowie cieląt preparaty mlekozastępcze. Jak sama nazwa wskazuje, są to zamienniki mleka krowiego. Głównym powodem takiego postępowania są względy ekonomiczne. Stosowanie preparatów mlekozastępczych, zamiast mleka krowiego, pozwala hodowcy na znaczne zmniejszenie kosztów żywienia cieląt, ze względu na dużo mniejszą cenę preparatów mlekozastępczych w porównaniu do mleka pełnego. Obecnie dzięki postępowi technologicznemu, preparaty mleko zastępcze są produktami bardzo dobrej jakości, w pełni pokrywającymi potrzeby pokarmowe cieląt. Ponadto na etapie produkcji do ich składu można wprowadzić różnego rodzaju dodatki, które mają dobroczynny wpływ na zdrowie, wzrost i rozwój cieląt.

Grupą takich substancji są sole kwasu masłowego. Związki te można podawać bezpośrednio do przygotowanego pójła preparatu mlekozastępczego. Postępowanie takie jest jednak dość niepraktyczne i nie zawsze przyjemne dla hodowcy, ze względu na specyficzny zapach kwasu masłowego. Ponadto, dobowa dawka maślanu dla jednego cielęcia jest najczęściej bardzo niewielka, a w efekcie trudna do precyzyjnego podania w warunkach gospodarstwa. Na dzisiaj jedyną praktyczną metodą podawania maślanów cielętom jest wprowadzenie ich do składu preparatów mlekozastępczych. W przypadku preparatów mlekozastępczych produkowanych przez Polmass SA jest to otoczkowany maślan wapnia. Sole wapniowe kwasu masłowego, tj. maślan wapnia.

Wyniki badań, prowadzonych już od wielu lat, jednoznacznie udowodniły, iż kwas masłowy jest substancją, która wywołuje pozytywny wpływ na układ pokarmowy, immunologiczny i hormonalny zwierząt, a także ludzi. Jednak czysty kwas masłowy jest substancją bardzo niestabilną i kłopotliwą w obróbce. Przede wszystkim posiada on niezwykle nieprzyjemny zapach, a także po wprowadzeniu do paszy może szybko tracić swoje właściwości, ze względu na jego lotny charakter. Dlatego też, aby można go było używać w żywieniu zwierząt, związek ten poddaje się specjalnej obróbce. W pierwszej fazie tej obróbki uzyskuje się sól wapniową kwasu masłowego, którą w kolejnym etapie pokrywa się specjalną osłonką (otoczką), zabezpieczającą związek przed zbyt szybkim uwolnieniem, a także zmniejszającą wyraźnie nieprzyjemny zapach kwasu masłowego. Otoczka ta również pozwala na kontrolowane uwalnianie soli kwasu masłowego na całej długości przewodu pokarmowego. To z kolei powoduje, iż jego pozytywny wpływ nie ogranicza się tylko do konkretnego odcinka przewodu pokarmowego, ale utrzymuje się na jego całej długości.

Od dłuższego czasu w licznych publikacjach naukowych można znaleźć dane wskazujące na pozytywny wpływ kwasu masłowego na wzrost i rozwój młodych zwierząt, w tym cieląt. Gdybyśmy chcieli wymienić i omówić wszystkie mechanizmy oddziaływania i narządy, na których funkcjonowanie maślanu wapnia ma pozytywny wpływ, nie starczyłoby na to miejsca w niniejszym artykule. Dlatego skupmy się na trzech głównych aspektach oddziaływania kwasu masłowego: stymulacja rozwoju i funkcji układu pokarmowego, układu immunologicznego oraz jego właściwościach przeciwbakteryjnych. Wszystkie one razem składają się na poprawę funkcjonowania układu pokarmowego cieląt, co z kolei przekłada się na poprawę dobowych przyrostów masy ciała, konwersji paszy i zdrowotności cieląt w okresie odchowu.

Właściwości przeciwbakteryjne

Maślan wapnia wykazuje bardzo specyficzny wpływ na E. Coli spp., Clostridium spp. oraz Salmonella spp. Na początek przyjrzyjmy się bakteriom z rodzaju Clostridium. Możemy je podzielić na różne grupy. Wśród tych grup znajdziemy i takie, których przedstawiciele produkują kwas masłowy!!! Namnażanie się bakterii z tych grup jest wspomagane przez maślan wapnia. Bakterie Clostridium spp., należące do innych mniej przyjaznych organizmowi zwierzęcia szczepów, są częstą przyczyną poważnych schorzeń układu pokarmowego. Głównym objawem wywoływanych przez nie chorób są biegunki, które w konsekwencji nierzadko prowadzą do upadków cieląt. Najbardziej chorobotwórcze szczepy Clostridium spp. są zwykle obecne tylko w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego (jelito grube, prostnica, worek jelita ślepego), jednak w przypadku stanu zapalnego w obrębie przewodu pokarmowego, następuje ich migracja do innych odcinków układu pokarmowego, gdzie namnażają się powodując niszczenie komórek nabłonka jelit – enterocytów. Maślan wapnia redukuje liczbę komórek niszczonych przez Clostridium spp, co ogranicza w znacznym stopniu rozwijanie się stanu chorobowego, a także nie pozwala bakteriom z grupy E. Coli i Salmonella spp na nadmierne namnażanie się w przewodzie pokarmowym, przechodzenie do narządów wewnętrznych oraz nadmierne wydalanie z kałem. Wszystko to razem powoduje, iż prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania się chorób pomiędzy zwierzętami znacznie zmniejsza się.

Wpływ maślanu wapnia na funkcje układu pokarmowego

Maślan wapnia zwiększa powierzchnię chłonną jelit, co powoduje lepszą strawność i wchłanianie składników pokarmowych. Fakt ten został udowodniony w badaniach naukowych (zarówno in vitro jak i in vivo) i testów terenowych. Sole wapniowe kwasu masłowego przyśpieszają namnażanie (proliferację) i różnicowanie się komórek nabłonka jelit (enterocytów) oraz zmniejszają intensywność ich naturalnej śmierci – apoptozy. Fakt ten skutkuje zwiększeniem długości kosmków jelitowych, polepszeniem stosunku długości kosmka jelitowego do głębokości krypty (miejsce w którym namnażają się nowe enterocyty), co w efekcie przejawia się polepszeniem strawności i wchłaniania składników pokarmowych. Maślan wapnia dodatkowo stymuluje produkcję soków trawiennych, co również zwiększa strawność składników pokarmowych. Gdyby więc zwierzę (w naszym przypadku cielę) porównać do maszyny rolniczej, dodatek maślanu wapnia do preparatu mlekozastępczego jest swoistym uszlachetniaczem paliwa używanego w maszynie.

Wpływ na funkcjonowanie układu immunologicznego

Układ odpornościowy zwierząt możemy podzielić na podukłady: wrodzony i adaptacyjny. Układ odpornościowy wrodzony zapewnia zwierzętom natychmiastową, jednak niezależnie od czynnika wywołującego chorobę, zawsze taką samą odpowiedź. Układ ten zawsze reaguje jako pierwszy w momencie gdy pojawi się zagrożenie ze strony czynników chorobotwórczych. Największą wadą tej fazy odpowiedzi immunologicznej jest to, że wymaga ona zużycia przez organizm ogromnej ilości energii, która w efekcie nie może być wykorzystana na procesy trawienia i wchłaniania, co skutkuje zmniejszeniem przyrostów masy ciała. Drugi podukład, który jest odpowiedzialny za reakcje obronne organizmu, to układ odpornościowy swoisty. W tym przypadku specjalne komórki odpornościowe rozpoznają z jakim czynnikiem zakaźnym mamy do czynienia i niszczą go przy minimalnym nakładzie energii. W licznych badaniach naukowych wykazano, że maślan wapnia charakteryzuje się dużą skutecznością we wspomaganiu funkcjonowania swoistego układu immunologicznego zwierząt. Zastosowanie specjalnie otoczkowanego (chronionego) maślanu wapnia wywiera bardzo pozytywny wpływ na organizm zwierzęcia. Fakt ten hodowca może zaobserwować już od pierwszych dni odchowu. Podawanie tego związku w paszy przekłada się na mniejszą ilość biegunek, które nawet jeżeli występują, to ich przebieg jest łagodny, co prowadzi do ogólnej poprawy parametrów produkcyjnych, takich jak: pobranie paszy, dzienne przyrosty masy ciała, lepsze wykorzystanie paszy.

Badania naukowe a Maślan Wapnia stosowany w preparatach mlekozastępczych Polmass SA

Na całym świecie od wielu lat prowadzone są prace badawcze, których celem jest dokładne poznanie efektów i mechanizmów oddziaływania kwasu masłowego na organizm zwierząt, w tym cieląt. Wiele z tych badań skupia się na efektach stosowania maślanu wapnia jako dodatku paszowego. Publikacje opisujące wyniki tych badań możemy znaleźć w wielu uznanych na świecie czasopismach naukowych, popularnonaukowych oraz poradnikach dla hodowców – ­praktyków. Warto zwrócić jednakże uwagę, czy cytowane doświadczenia dotyczyły stosowania soli sodowych, wapniowych, czy potasowych kwasu masłowego, ponieważ w różnego rodzaju asortymencie paszowym sprawdzają się różnego rodzaju dodatki. Oczywistym jest fakt, że oprócz stosowania najnowocześniejszych rozwiązań żywieniowych, hodowcy chcą mieć jednocześnie pewność, że te rozwiązania będą miały możliwie najkorzystniejszy wpływ na ich zwierzęta, a co za tym idzie przyniosą im wymierne korzyści ekonomiczne. Za podsumowanie tego krótkiego wywodu niech posłuży wynik jednego z najnowszych doświadczeń, które badało wpływ dodatku maślanu wapnia do preparatu mlekozastępczego na przyrosty masy ciała cieląt (Rys. 1.). Z podsumowania wspomnianych badań jasno wynika, że cielęta odchowywane z udziałem preparatów mlekozastępczych Polmass z dodatkiem maślanu wapnia, oprócz poprawy statusu zdrowotnego przewodu pokarmowego będą osiągały lepsze przyrosty masy ciała.