Archiwum

Katarzyna Markowska
Dariusz Minakowski

Gospodarstwo rolne w Jurkowicach Agrofarm Sp. z o.o., położone na zasobnych glebach kompleksu pszenno-buraczanego, powstało z części – znanego na terenie Żuław i Powiśla – Kombinatu Powiśle w Czerninie koło Sztumu. W 1993 roku powstała spółka pracownicza na terenie dawnego zakładu Jurkowice z fermą krów. Obecnie Agrofarm Sp. z o.o. posiada 500 ha własnych użytków rolnych oraz 340 ha pozostających w dzierżawie. Firmą zarządza mgr inż. Stanisław Grzegorzewski, który związany jest z tym miejscem od 1981 roku. Jak sam mówi „.. jest to nietypowa forma gospodarowania, nikt z zewnątrz spółki nie wniósł ani złotówki, cały majątek został wypracowany w gospodarstwie”. Za dział produkcji zwierzęcej odpowiada dwóch specjalistów: Jarosław Chrust i Andrzej Wasiewicz.

Produkcja roślinna firmy obejmuje uprawę pszenicy, buraków cukrowych, rzepaku, kukurydzy z przeznaczeniem na ziarno i na kiszonkę z całych roślin. Dodatkowo w przemiennym użytkowaniu gospodarstwo posiada 35 ha lucernika oraz 80 ha łąk. Zielonka z lucerny oraz porost łąkowy stanowią źródło cennego surowca, pozyskiwanego w dwufazowym zbiorze do produkcji sianokiszonki. Gospodarstwo specjalizuje się w wielkotowarowej produkcji mleka wysokiej jakości. Stado krów dojnych aktualnie liczy 347 szt. o średniej wydajności 8300 kg mleka w br. W poprzednim 2011 roku wydajność była wyższa, ze względu na lepszą jakość pasz podstawowych i wynosiła średnio 8600 kg/szt.


Doskonały czas na nową oborę
Rok 2007 dla branży mleczarskiej w Polsce był jednym z najlepszych w historii, wtedy także firma Agrofarm Sp. z o.o. zdecydowała się na rozbudowę stada krów. Dotychczas w starej oborze użytkowanych było 160 krów. Osiem lat temu na terenie gospodarstwa Jurkowice powstała nowa obora, należąca wówczas do najnowocześniejszych w kraju. Projekt budynku wykonany został przez dyrektora Stanisława Grzegorzewskiego i firmę DURÄUMAT – POLSKA Sp. z o.o. Zakładał on połączenie dwóch konstrukcji w jedną oborę z korytarzem paszowym jako łącznikiem wewnętrznym. Budynek jest wyposażony w uchylne kurtyny boczne, świetliki kalenicowe, wentylatory, a także system monitoringu umożliwiający zarządzanie rozrodem. Dzięki takiemu rozwiązaniu uzyskano wewnątrz budynku doskonałe warunki środowiskowe, wpływające na dobrostan zwierząt. Należy nadmienić, że duża ilość światła i sprawna wentylacja w pomieszczeniach gdzie przebywają krowy, stymuluje produkcję mleka.

Jakie zwierzęta w stadzie?
Przy zasiedlaniu nowej obory w 2007 roku wykorzystano do budowy stada własne jałowice cielne rasy PHF oraz 230 jałowic cielnych zakupionych ze Szwecji, w tym 30 sztuk rasy szwedzkiej czerwonej SRB. Import tej rasy nie przyniósł oczekiwanych rezultatów produkcyjnych. Dlatego w dalszym użytkowaniu krów tej rasy zastosowano krzyżowanie z rasą PHF. W stadzie na ogół użytkowane są krowy do 5 laktacji. Podczas doboru buhajów do inseminacji zwraca się głównie uwagę na następujące cechy: budowa wymienia, zdrowe i mocne nogi, sucha masa beztłuszczowa mleka. Pierwsza inseminacja jałówek dokonywana jest w wieku 14,5-15 m-cy przy współpracy z firmami: SHiUZ w Bydgoszczy, ABS oraz Holenderska Genetyka Plus Sp. z o.o. Oprócz krów dojnych aktualnie gospodarstwo posiada jeszcze jałówki cielne w ilości 71 szt., jałówki w wieku powyżej 1 roku – 69 szt. oraz młodzież hodowlaną 61 jałówek w wieku 0,5-1 roku, a także 90 szt. jałówek w wieku do 0,5 roku oraz 15 sztuk cieliczek w pierwszym okresie odchowu. Byczki przeznaczane są na sprzedaż. Dodatkowo w celu poprawy wskaźników rozrodu gospodarstwo posiada na stanie 3 buhaje do krycia naturalnego. Krycie naturalne stosuje się przy braku skuteczności inseminacji, po trzech kolejnych zabiegach. W niektórych przypadkach wykorzystywane są do inseminacji buhaje rasy montbeliarde. Dotychczas głównym zamierzeniem produkcyjnym było powiększanie stada krów dojnych i całkowite zasiedlenie fermy. Obecnie kładzie się nacisk na poprawę cech użytkowych zwierząt, stosując selekcję oraz właściwy dobór buhajów do kojarzenia.


Dobrze ułożyć dawkę!
Użytkowanie krów wysokowydajnych wymaga specjalistycznej wiedzy, czasu i zaangażowania. Niewątpliwie ta gałąź produkcji zwierzęcej jest jedną z najtrudniejszych. Pan Jarek Chrust i Andrzej Wasiewicz – zootechnicy gospodarstwa – codziennie rozwiązują bieżące problemy, analizując wszechstronnie efekty produkcyjne krów.
Stado podzielone jest na cztery grupy technologiczne – krowy w okresie laktacji, późna laktacja przed zasuszeniem, krowy w okresie zasuszenia oraz krowy w okresie przejściowym okołoporodowym (3 tygodnie przed planowanym terminem wycielenia oraz 3 tygodnie po wycieleniu). Żywienie krów odbywa się w technologii TMR, w dwóch odpasach. Ze względu na konieczność zwiększenia pobierania paszy, obecnie stosuje się 4-5 krotny odpas w równych ilościach. Do produkcji TMR wykorzystywany jest wóz paszowy o pojemności 14 m3 z pionowymi ślimakami do cięcia i mieszania wszystkich komponentów. Poprzednio stosowany na fermie wóz z poziomymi ślimakami nie sprawdził się. Podstawą dawki pokarmowej jest kiszonka z całych roślin kukurydzy o zawartości 30,9% suchej masy. W skład dawki wchodzi również sianokiszonka z traw lub lucerny a także kiszonka GPS. Z pasz objętościowych stosowana jest jeszcze słoma pszenna w ilości 1 kg/szt. TMR jest wzbogacony dodatkowo kiszonką z wilgotnego gniecionego ziarna kukurydzy oraz śrutowanym ziarnem kukurydzy, a także śrutą pszenną. Wymienione wszystkie komponenty TMR pozyskiwane są we własnym zakresie w gospodarstwie. W skład TMR wchodzą również materiały paszowe z zakupu, a mianowicie dwa wysokobiałkowe komponenty w postaci poekstrakcyjnej śruty sojowej oraz poekstrakcyjnej śruty rzepakowej oraz melasowane suszone wysłodki buraczane. Równolegle stosowane są także dodatki paszowe w postaci soli i kredy pastewnej oraz kwaśnego węglanu sodu. W celu uzupełnienia dawki stosowna jest mieszanka paszowa uzupełniająca mineralno-witaminowa. Niektóre komponenty w dawce są sprowadzane ze znanej firmy paszowej Cargill (Polska) Sp. z o.o.

Produkcja pasz własnych
Interesującym zagadnieniem jest dobrze zorganizowana produkcja pasz własnych dla bydła. Jak wiadomo, bardzo istotna z punktu widzenia ekonomiki produkcji jest produkcja wysokiej jakości pasz z użytków zielonych oraz intensywnych odmian roślin pastewnych w uprawie polowej. W bieżącym sezonie wegetacyjnym wyprodukowano 600 ton kiszonki z gniecionego wilgotnego ziarna kukurydzy (o zawartości wody ok. 28%) w 6 rękawach foliowych. Należy podkreślić, że dla uzyskania wysokiej jakości kiszonki stosowane są dodatki bakterii kwasu mlekowego firmy Probiotics.
Na podkreślenie zasługuje również produkcja wysokiej jakości kiszonki z przewiędniętej lucerny, również z udziałem preparatów firmy Probiotics ułatwiających zakiszanie. Kiszonka z lucerny oraz sianokiszonka z traw produkowana jest w belach cylindrycznych owijanych siatką, które umieszczane są następnie w rękawach foliowych. Ze względu na klasę gleb (kompleks pszenno-buraczany) oraz znaczną ilość opadów zielonkę wykorzystuje się tylko jako surowiec do produkcji kiszonki i sianokiszonki, która jest pozyskiwana w dwufazowym zbiorze przy użyciu pras samozbierających i formujących baloty. Baloty (tylko po uformowaniu zabezpieczone siatką) są owijane folią w długich rękawach. Dzięki temu zużywa się znacznie mniej folii do produkcji kiszonki. Stosowanie technologii produkcji kiszonek w postaci bel cylindrycznych, a następnie umieszczanych w rękawach foliowych w specyficznych warunkach jakie występują na łąkach torfowych przy dużej ilości opadów, stanowi uzasadnione praktycznie rozwiązanie.


Problem do rozwiązania
Pomimo sprawnie zorganizowanej produkcji kiszonek w bieżącym sezonie, uzyskano niezadawalającą (niską) zawartość suchej masy w kiszonkach, sianokiszonce, co stanowi przyczynę znacznego obniżenia pH kiszonek (poniżej 4). Warto przy tym nadmienić, że w przypadku dobrze zakonserwowanych, bardzo dobrej jakości kiszonek pobranie suchej masy kiszonek może być limitowane przez nadmierną zawartość kwasu mlekowego i octowego. Ograniczenie pobrania paszy, w wyniku nadmiernie kwaśnych kiszonek, które stanowią podstawę TMR, wpłynęło na obniżenie wydajności mlecznej całego stada.
Mleko surowe odbierane jest przez SM Polmlek-Maćkowy w Gdańsku. Mleko znajduje się od wielu lat, w klasie ekstra, spełniając wszystkie wymagania jakościowe.
Ze względów organizacyjnych w żywieniu krów stosowana jest obecnie jedna dawka TMR, co niewątpliwie nie jest najlepszym rozwiązaniem adekwatnego żywienia krów w poszczególnych okresach ich użytkowania, które umożliwiałoby stymulację produkcji mleka.


Cielęta w doskonałym zdrowiu, na „wysoki połysk”
W gospodarstwie Jurkowice na bardzo wysokim poziomie zorganizowany jest odchów cieląt. Nowonarodzone cielęta przez jedną dobę przebywają wraz z matką a następnie umieszczane są w indywidualnych budkach typu Iglo, gdzie podawana jest im jeszcze siara oraz trzykrotnie preparat mlekozastępczy. W specjalnych karmikach przypominających krowi strzyk podawana jest specjalistyczna mieszanka granulowana z udziałem całego ziarna kukurydzy. Po dwóch tygodniach cieląta przechodzą do cielętnika na głęboką ściółkę, gdzie grupowane są pod względem wieku. Odpajanie w tym okresie odbywa się pięciokrotnie (2 litry na 1 odpas) z automatów przy identyfikacji cieląt za pomocą transponderów. W najbliższej perspektywie przewiduje się zwiększenie częstotliwości odpajania cieląt (nawet do 7-krotnego) zmniejszonymi dawkami preparatu do 1,5 litra. Ten system odchowu cieląt gwarantuje bardzo dobry stan zdrowia oraz utrzymanie prawidłowego tempa przyrostów masy ciała zwierząt. Sporadycznie zdarzają się w takim przypadku interwencje weterynaryjne. Należy przy tym podkreślić, że cielęta, które w okresie odchowu zachorują na schorzenia układu oddechowego, są często narażone na choroby w późniejszym okresie ich użytkowania oraz zazwyczaj odznaczają się niezadawalającymi efektami produkcyjnymi jako krowy. Dlatego takie cielęta są często już na początku eliminowane z dalszych etapów odchowu. W przeciwnym razie, pierwiastki po wycieleniu (dając zdrowe potomstwo), nie nadają się do dalszego użytkowania ze względu na niewydolność wielonarządową i są często brakowane.
Produkcja mleka w GR Jurkowice AGROFARM Sp. z o.o. charakteryzuje się zadowalającymi efektami produkcyjnymi. Z uwagi na fakt, że krowy żywione są w zdecydowanej większości paszami wyprodukowanymi w gospodarstwie, można obniżać koszty produkcji. Wydaje się jednak, iż w warunkach intensywnej produkcji mleka istnieje konieczność wprowadzenia podziału stada na grupy żywieniowe oraz dalszego doskonalenia produkcji pasz (w uprawie polowej) dostosowanych do potrzeb pokarmowych wysokowydajnych krów. Nie bez znaczenia jest również właściwa i stała selekcja stada.
W takich warunkach można oczekiwać, że wydajność krów w gospodarstwie Jurkowice wzrośnie powyżej 10 tys. kg od krowy rocznie.