Archiwum

Anna Weber, Hubert Waligóra
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

W Unii Europejskiej obowiązuje program produkcji energii ze źródeł odnawialnych, w który między innymi wpisuje się produkcja biogazu. Wynika to z faktu, że zużycie gazu w UE pochodzi głównie z importu. Polityka energetyczna wpłynęła również na wzrost zainteresowania energią ze źródeł odnawialnych w Polsce, w szczególności z przeznaczeniem na zapotrzebowanie własnego gospodarstwa. Szacuje się, iż w najbliższej przyszłości na terenie kraju powstanie około 270 biogazowni rolniczych. Obecnie w eksploatacji są już 24, a kolejne 9 są budowane.

Jednym z głównych surowców do produkcji biogazu, obok odchodów zwierzęcych, są rośliny o wysokim potencjale produkcyjnym biomasy. Na szczególną uwagę zasługuje kukurydza. Koszty uprawy kukurydzy na biogaz są niższe w porównaniu z uprawami roślin zbożowych, a magazynowanie surowca w postaci kiszonki nie stwarza większych problemów. Dodatkową zaletą kukurydzy jest fakt, że jej uprawa jest możliwa na terenie całej Polski, przy jednoczesnym jej wysokim i regularnym plonowaniu.
Przy doborze odmian kukurydzy na biogaz szczególną uwagę należy zwrócić na takie cechy, jak: klasa wczesności, wysokość plonu suchej masy oraz wydajność produkcji biogazu.
Przydatność danej odmiany kukurydzy do produkcji kiszonki, a następnie biogazu określana jest przez zawartość suchej masy. Warto zaznaczyć, że najważniejsza jest biomasa zawarta w łodygach i liściach, natomiast nie w kolbie i ziarnie. Ze skrobi otrzymuje się w procesie fermentacji mniej metanu, niż w przypadku składników ścian komórkowych jakim jest surowe włókno. Zawartość suchej masy przy zbiorze powinna wynosić w przypadku odmian późnych 28%, a dla wczesnych 35%. Jeżeli zawartość sm jest niższa, występują wówczas straty związane z wyciekiem soków kiszonkowych. W przypadku za wysokiej jej zawartości ugniatanie kiszonki jest nieprawidłowe, co może wpływać na straty w trakcie przechowywania.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że odmiany wczesne dają przeważnie niższy plon suchej masy. W momencie dojrzewania ziarna zachodzi proces lignifikacji włókna surowego w łodygach i liściach, co utrudnia przeprowadzenie procesu fermentacyjnego bakteriom metanowym. Stąd na produkcję biogazu pożądana jest uprawa odmian późniejszych, charakteryzujących się wysokim plonem wegetatywnym biomasy. Odznaczają się one najczęściej późniejszym terminem wytwarzania kolb i ziarna, co powoduje większą liczbę dni asymilacji w produkcji biomasy. W przypadku odmian o dłuższym okresie wegetacji z powstałego biogazu może powstać o ok. 4600 kWh więcej energii elektrycznej, niż w przypadku odmian wczesnych.
Trzeba pamiętać, że wybór odmiany o dłuższym okresie wegetacji nie zawsze wiąże się z uzyskaniem samych korzyści. Wiele badań potwierdza fakt, że sukces uprawy kukurydzy warunkowany jest przez należyty dobór odmiany do stanowiska, tak aby mogły osiągnąć fazę pełnej dojrzałości. W rejonach o chłodniejszym klimacie, szczególnie na północnym wschodzie kraju, powinno się uprawiać odmiany o krótszym okresie wegetacji. Wzrasta również uwodnienie surowca, a co za tym idzie koszty nawozowego wykorzystania produktu pofermentacyjnego. Problem może stanowić również opóźnienie zabiegów agrotechnicznych.
W ostatnich latach obserwuje się coraz wszechstronniejsze wykorzystanie kukurydzy, a co za tym idzie duży postęp biologiczny w hodowli odmian tego gatunku. W związku z tym pojawia się konieczność zróżnicowania odmian z przeznaczeniem do produkcji ziarna, kiszonki dla bydła oraz do produkcji biogazu.
Niektóre z firm nasiennych w swoim asortymencie wyróżniają odmiany przeznaczenie do produkcji biogazu:

Odmiany wczesne:

• LG 30.217 – hodowca Limagrain. Mieszaniec o liczbie FAO 230. Charakteryzuje się wysokim potencjałem plonowania świeżej i suchej masy. Sprawdza się w każdych warunkach uprawy. Rośliny odznaczają się bardzo szybkim wzrostem początkowym. Odmiana nadaje się do uprawy na stanowiska od słabych gleb w dobrej kulturze do lepszych. Jest rekomendowana do uprawy na terenie całej Polski.

• LG 30.306 – hodowca Limagrain. Odmiana wczesna o FAO 230. Charakteryzuje się wysokim potencjałem plonowania świeżej i suchej masy. Mieszaniec sprawdza się w każdych warunkach uprawy. Rośliny cechują się bardzo szybkim wzrostem początkowym. Odmiana nadaje się do uprawy na stanowiska od słabych gleb w dobrej kulturze do lepszych. Jest rekomendowana do uprawy na terenie całej Polski.

• Touran – hodowca KWS. Mieszaniec o liczbie FAO 230. Jest zalecany do uprawy na całym terenie Polski. Odmiana charakteryzuje się bardzo wysokimi plonami suchej masy. Rośliny odznaczają się tolerancją na chłody wiosenne oraz wybitnie szybkim rozwojem początkowym. Ponadto mają duże zdolności adaptacyjne w różnych warunkach glebowo-klimatycznych.

Odmiany średnio wczesne:

• DKC 3307 – hodowca Monsanto. Mieszaniec dwuliniowy o liczbie FAO 240. Odmiana o ziarnie typu flint. Rośliny charakteryzują się bardzo dobrym wigorem. Mieszaniec nadaje się do uprawy na stanowiska glebowe słabe, średnie i dobre. Rośliny są bardzo wysokie, nie wylegają. Charakteryzują się tolerancją na fuzarium i głownię guzowatą.

• DKC 3399 – hodowca Monsanto. Mieszaniec dwuliniowy o FAO 240. Występuje ziarno typu semiflint. Odmiana nadaje się do uprawy na stanowiskach glebowych średnich i dobrych. Rośliny są bardzo wysokie. Mieszaniec zapewnia duże zbiory biomasy i suchej masy z hektara. Rośliny wytwarzają bardzo dobry system korzeniowy zaopatrujący w składniki odżywcze nawet na słabszych glebach.

• PR39A98 – hodowca Pioneer. Mieszaniec średnio wczesny o liczbie FAO 240. Rośliny są wysokie, bogato ulistnione o mocnych łodygach. Odmiana cechuje się nieprzeciętnym efektem „stay green”, daje stabilne i wysokie plony. Dobrze plonuje w warunkach stresowych. Rośliny mają bardzo dobrą tolerancję na choroby liści.

• Sumas – hodowca Saaten Union. Mieszaniec pojedynczy o FAO 240 – 250. Poleca się go na kiszonkę i biogaz. Odmiana odznacza się wysokim plonem suchej i zielonej masy. Charakteryzuje się ona również elastycznym terminem zbioru. Odmiana została sprawdzona w polskich warunkach.

• Absolut – hodowca Limagrain. Odmiana średnio wczesna o FAO 250. Charakteryzuje się dużą wydajnością produkcji biogazu oraz znacznym potencjałem plonowania świeżej i suchej masy. Rośliny mają dobry wigor początkowy. Mieszaniec nadaje się do uprawy na stanowiska od słabych gleb w dobrej kulturze do lepszych. Odmiana rekomendowana do uprawy na terenie całej Polski.

• Doncarlo – hodowca F&N Agro. Mieszaniec o liczbie FAO 250. Łączy w sobie wysoki potencjał plonu ziarna z doskonałą jakością uzyskiwanej kiszonki. Odmiana nadaje się do produkcji biogazu. Rośliny są średnio wysokie, charakteryzują się wysoką odpornością na fuzarium oraz tolerancją na głownię. Ze względu na duży potencjał plonowania wymaga stanowisk średnich do lepszych.

• KWS 5133 ECO – hodowca KWS. Odmiana o FAO 250. Charakteryzuje się bardzo wysokimi plonami ogólnej suchej masy. Jest uniwersalna pod względem warunków uprawy, wytrzymuje okresowe niedobory azotu i wody. Mieszaniec wyróżnia się dobrym plonowaniem zarówno w latach korzystnych jak również trudnych dla uprawy kukurydzy.

Odmiany średnio późne:

• Fernandez – hodowca KWS. Odmiana średnio późna o liczbie FAO 260. Przeznacza się ją głównie do produkcji biomasy do biogazowni. Charakteryzuje się najwyższymi notami dot. plonu suchej masy na podstawie badań wykonanych w Niemczech. Mieszaniec ten odznacza się bardzo wysokim plonem świeżej i suchej masy. Rośliny są wysokie, o dobrej tolerancji na chłody i wyleganie. Odznaczają się również dobrą tolerancją na helmintosporiozę liści i fuzariozę. Odmiana ma przeciętne wymagania glebowe.

• P9027 – hodowca Pioneer. Mieszaniec o liczbie FAO 260. Charakteryzuje się doskonałą kombinacją wysokich plonów i szybkiego dojrzewania. Rośliny odznaczają się bardzo dobrym wzrostem początkowym, są średnio wysokie o mocnych łodygach. Odmiana nadaje się do uprawy na stanowiskach od wilgotnych, zimnych do suchych i piaszczystych.

• Atletico – hodowca KWS. Mieszaniec o liczbie FAO 280. Nadaje się do produkcji biogazu. Odmiana charakteryzuje się bardzo wysokim plonem ogólnej suchej masy. Rośliny mają dobre tempo rozwoju początkowego. Ponadto są dużego pokroju, odporne na fuzarium. Charakteryzują się dobrą odpornością na wyleganie i tolerancją na suszę. Odmiana jest przydatna na wszystkie stanowiska pod uprawę kukurydzy.

• P9494 – hodowca Pioneer. Odmiana o FAO 280. Charakteryzuje się wysokim potencjałem plonowania. Rośliny odznaczają się dobrym wzrostem początkowym, dobrze tolerują okresowe niedobory wody. Łodygi i liście są bardzo zdrowe. Odmiana toleruje uprawę na stanowiskach wilgotnych, od zimnych do suchych i piaszczystych.

Odmiany późne:

• LG 30.306 – hodowca Limagrain. Odmiana późna o FAO 300, z przeznaczeniem na biogaz. Charakteryzuje się dużym potencjałem plonowania o wysokich parametrach jakościowych. Rośliny odznaczają się dobrą odpornością na choroby: głownię i fuzariozę. Tolerują okresowe niedobory wody.

• Cannavaro – hodowca KWS. Mieszaniec o liczbie FAO 310. Charakteryzuje się wybitnie wysokim potencjałem plonowania biomasy. Rośliny odznaczają się dobrą odpornością na wyleganie. Odmiana przydatna na wszystkich glebach odpowiednich dla uprawy kukurydzy.