Archiwum

Oliwia Duszyńska-Stolarska; Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy


Ptaki łowne nie cieszą się tak wielkim zainteresowaniem jak drób hodowlany. Nie mniej jednak z roku na rok odnotowuje się zwiększoną liczbę bażantów oraz kuropatw importowanych do krajów Europy Zachodniej. Ptaki łowne podobnie jak gatunki udomowione są wrażliwe na wiele chorób. Przyczynami ich powstawania są często niewłaściwe warunki wychowu, których eliminacja prowadziłaby do ograniczenia problemu.

    Ptaki łowne zapełniają lukę pomiędzy osobnikami dzikimi oraz w pełni udomowionymi. Jednakże w obliczu kilku czynników ich wrażliwość na choroby zwiększa się. Pierwszym z nich jest zbyt duże zagęszczenie obsady w pomieszczeniach, w których przebywały wcześniej inne ptaki łowne. Przyczyną wystąpienia chorób jest również niewystarczająca higiena jaj.


Choroby pojawiające się w ciągu pierwszych 3 tygodni życia 

    Młodym ptakom zostają stworzone warunki przypominające hodowlę indyków lub kur. Najczęściej grupy zwierząt są liczne nawet do tysiąca ptaków włącznie. Warunki termiczne zapewniają lampy gazowe. Zbyt wysokie temperatury mogą prowadzić do przegrzania natomiast niskie mogą skutkować równie niekorzystnym wychłodzeniem. Pokarm podawany jest najczęściej w postaci granulatu. Dostatek wody zapewniają ręcznie napełniane lub automatyczne poidła. Ptaki często mają dostęp do wybiegów. Natomiast podobnie jak w przypadku innych gatunków drobiu zapewnienie optymalnych warunków bytowania może uchronić ptactwo łowne przed licznymi chorobami. Młode osobniki ulegają zakażeniom rotawirusowym oraz salmonellą. 

 

• Zakażenia rotawirusowe

Choroba najczęściej uaktywnia się między 4 a 14 dniem życia. Pierwszym alarmującym objawem jest brak apetytu oraz skupianie się ptaków w jednym miejscu, gdyż są podatne na wychłodzenie. Część chorych osobników może znajdować się w stanie śpiączki z upadkami śmiertelnymi włącznie. Największą śmiertelność notowana jest w 2 tygodniu życia i może dotyczyć nawet 70% stada. Ponadto ptaki mają tendencję do wydziobywania sobie steku. W obrazie sekcyjnym jelita ślepego widoczny jest płyn utrudniający trawienie pokarmu, co tłumaczyłoby brak apetytu zwierząt. Niestety, nie można jednoznacznie określić jak dochodzi do zakażenia. Prawdopodobnie wirus wydalany jest w kale dorosłych ­osobników. Zanieczyszczenie kałem skorupy jaj sprzyja rozwojowi choroby u piskląt. Transmisja pozioma jest możliwa w wyniku kontaktu ptaków chorych ze zdrowymi. W przypadku chorób wywołanych przez rotawirusy nie istnieje swoiste leczenie. Natomiast dodatek elektrolitów do wody oraz stosowanie chemioterapeutyków przeciwbakteryjnych ogranicza upadki śmiertelne będące konsekwencją wtórnych infekcji bakteryjnych. Pomocne mogą się również okazać probiotyki. Zahamowanie choroby nie jest łatwym zadaniem. Znacznie prościej jest nie dopuścić do wystąpienia ognisk choroby, utrzymując higienę w inkubatorach oraz klujnikach na jak najwyższym poziomie. Idealnym, aczkolwiek nie zawsze możliwym, jest odchów piskląt w pomieszczeniu nie wykorzystywanym w danym sezonie przez inne ptaki. Brak wolnych pomieszczeń nie zwalnia hodowcy z obowiązku dokładnej dezynfekcji mogącej uchronić ptaki przed zakażeniem.

 

• Salmonella

W chwili obecnej liczba zarażeń Salmonellą sukcesywnie spada, ma to prawdopodobnie związek z polepszeniem warunków sanitarnych w pomieszczeniach hodowlanych i wylęgarniach. Mnie mniej jednak możliwość zakażeń wtórnych jest nadal realnym zagrożeniem. Wśród ptaków łownych niebezpiecznym szczepem jest Salmonella pullorum. Śmiertelność wywołana przez ten drobnoustrój sięga nawet 50% stada, natomiast osobniki, które przeżyły cechuje zahamowanie rozwoju. Zmiany w obrazie sekcyjnym widoczne są w obrębie jelit oraz w postaci guzków w tkance płucnej. Zakażenie szerzy się drogą wertykalną z jednego pokolenia na drugie oraz za pośrednictwem jaj w następstwie przenikania bakterii do ich wnętrza lub w wyniku zanieczyszczenia skorupy. Odpowiednia higiena jaj może stać się pomocnym środkiem prewencyjnym. Podobnie jak dodatek środka przeciwbakteryjnego do wody.


Choroby starszych ptaków łownych hodowanych w zagrodach oraz po wypuszczeniu ich na wolność

    Starsze ptaki większość czasu spędzają w zagrodach, z wybiegów korzystają rzadziej ze względu na zmienne warunki pogodowe. Zmiany w diecie mogą skutkować aktami kanibalizmu. W celu niwelowania tego problemu można zastosować plastikowe ograniczenie zapinane na nozdrza oraz znacznie mniej humanitarne przycinanie dziobów. Adaptacja ptaków do wypuszczenia na wolność odbywa się etapowo, gdzie ptaki są tymczasowo przystosowywane w specjalnych zagrodach. Jednakże zmiana środowiska może wywołać u zwierząt stres prowadzący nawet do upadków śmiertelnych. Ponadto osobniki dorosłe są wrażliwe na liczne choroby pierwotniacze, bakteryjne oraz grzybicze.

 

• Choroby pierwotniacze wywołane przez Spironucleus, Trichomonas oraz Blastocystis

Spironucleus meleagridis, bytuje w jelicie cienkim najliczniej występując w miesiącach letnich. Znaczna liczba tych pierwotniaków może być przyczyną zmniejszenia masy ciała. Ponadto u chorych ptaków obserwuje się pienistą żółtą biegunkę prowadząca do odwodnienia, mogącego kończyć się śmiertelnie. Spironukleozę obserwuje się u bażantów oraz kuropatw w okresie odchowu przed wypuszczeniem ich na wolność oraz u dorosłych kuropatw. Trichomonas phasiani oraz Blastocystis bytują w jelitach zdrowych ptaków. Jednakże zbyt wysokie ilości tych pierwotniaków prowadzą do zachwiania równowagi prawidłowej flory jelita ślepego. Wynikiem takiego stanu rzeczy są objawy chorobowe podobne do obserwowanych w przypadku spironucleozy.

 

• Kokcydioza

Ptaki łowne są najbardziej wrażliwe na gatunek Eimerii colchici oraz Eimerii legionensis bytujących w jelicie ślepym bażantów i kuropatw. Przyczyną wystąpienia kokcydiozy u młodych ptaków jest silnie zanieczyszczone środowisko. Jednakże znacznie częściej choroba rozwija się u osobników około 3-5 tygodnia życia. Objawy mogą być łagodne i charakteryzować się: depresją, zmniejszonym łaknieniem i nastroszeniem piór. Natomiast gdy w zarażeniu uczestniczyła ogromna liczba pierwotniaków masa ciała może ulec zmniejszeniu wraz z upadkami śmiertelnymi włącznie. U kuropatw upadki śmiertelne mogą pojawić się nagle. Zapewnienie ptakom odpowiedniej higieny często chroni przed atakiem choroby. Ograniczenie nadmiernego zagęszczenia w zagrodach oraz dodatek środków przeciw kokcydiom z paszą może okazać się bardzo pomocne w utrzymaniu stada w zdrowiu.

 

• Rzekomy pomór drobiu (ND) i ataksja u bażantów

U bażantów, u których wystąpił rzekomy pomór można zaobserwować depresję, biegunkę oraz objawy z ośrodkowego układu nerwowego. Starsze osobniki wykazują gwałtowne zmniejszenie nieśności.

    Ataksja pojawia się najczęściej około 8 tygodnia, natomiast choroba dopada również dorosłe osobniki. Nieznaczny procent chorych ptaków wykazuje zmiany neurologiczne objawiające się m.in. utratą równowagi, kręczem szyi oraz leżeniem na boku. Główną przyczyną choroby jest jednak niemożność przyjmowania pokarmu prowadząca do śmierci.


Choroby dorosłych ptaków łownych pojawiające się w pomieszczeniach hodowlanych

• Zakaźne zapalenie zatok

Choroba objawia się obrzękiem wokół oczu. Powodem schorzenia jest zakażenie kilkoma różnymi gatunkami mykoplazm. Etiologia choroby jest formą złożoną najczęściej dotykającą osobniki dorosłe. Zakaźne zapalenie zatok może również wystąpić u ptaków młodych. Chore ptaki potrząsają głową, z oczu z widocznym obrzękiem zatok podoczodołowych może wydobywać się płyn. Dalszy przebieg choroby może być związany z wystąpieniem ropnego zapalenia spojówek i rogówek. Pióra wokół oczu ulegają wypadaniu. W ostrym przebiegu choroby wydzielina ropna może zatkać nos uniemożliwiając oddychanie oraz pobieranie pokarmu. Nioski dotknięte chorobą charakteryzuje obniżenie nieśności, znoszone jajka mają wyblakłą skorupkę. W zakażeniach o przebiegu umiarkowanym ptaki stają się bezobjawowymi nosicielami. Higieniczne warunki odchowu stanowią podstawę zdrowego stada. Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby nasila się podczas wypuszczenia bażantów na wolność w okresie letnio-jesiennym. Natomiast gdy choroba zaatakuje znajdują zastosowanie połączenie linkomycyny ze streptomycyną.

 

• Zapalenie nerek wywołane przez koronawirusy bażantów

U dorosłych chorych bażantów stwierdza się powiększone nerki jasnego koloru. Moczany gromadzą się na powierzchni wątroby i serca. U niosek obserwuje spadek nieśności, dodatkowo może wystąpić odjajnikowe zapalenie otrzewnej. Czynnikiem etiologicznycm zapalenia nerek u bażantów jest koronawirus. W badaniu histologicznym widoczne są poszerzone kanaliki nerkowe oraz przewody zbiorcze w wyniku zalegających w nich czopach. Niewydolność nerek pogłębiają czynniki związane z: wychłodzeniem organizmu, stresem, ograniczeniem dostępu do wody. Działania prewencyjne mają na celu nie dopuścić do odwodnienia ptaków. Przydatnym może być również dodatek elektrolitów do wody. 

• Choroba marmurkowa śledziony

Choroba marmurkowa śledziony najczęściej kończy się nagłą śmiercią ptaków. Czynnikiem etiologicznym jest adenowirus typu II powiązany z wirusem odpowiedzialnym za krwotoczne zapalenie jelit u indyków. W obrazie sekcyjnym można zaobserwować surowiczy krwisty płyn w przestrzeni międzyżebrowej. Śledziona przybiera marmurkowaty wygląd w wyniku postępującego procesu martwiczego. Niestety, brak skutecznego leczenia utrudnia walkę z chorobą. Jednakże działania prewencyjne mające na celu wykluczenia czynników stresogennych, może ograniczyć rozwój choroby.

    Przyczynami powstawania chorób u ptaków łownych jest często niewłaściwa higiena odchowu. Zapewnienie ptakom optymalnych warunków bytowania nie tylko zmniejszy ryzyko zachorowań, ale również wpłynie pozytywnie na kondycje zwierząt zwiększając ich produktywność.
 

Piśmiennictwo dostępne u autorki