Archiwum

Grypa jest groźną wirusową chorobą układu oddechowego. Objawia się wysoką gorączką (41-42°C), napadami kaszlu, dusznościami, wyciekiem z oczu i nosa, brakiem apetytu, apatią. Wirus grypy cechuje się dużą zmiennością, co utrudnia profilaktykę. Ze względu na zjadliwość wirusa istotny wpływ na przebieg choroby u świń mają wtórne zakażenia wirusowe (np. PRRS) lub bakteryjne (np. Mhp).

Wirus grypy może wywoływać zachorowania u ludzi i ludzie mogą przenosić tę chorobę na świnie. Toteż bardzo ważne jest przestrzeganie zaleceń sanitarno-weterynaryjnych w stadach świń. Czynnikiem etiologicznym grypy jest wirus, którego materiałem genetycznym jest jednołańcuchowy kwas rybonukleinowy (RNA). Wyodrębniono trzy typy wirusa grypy: A, B i C. Wirus grypy świń (Swine Influenza Virus – SIV) należy do grupy A. Materiał genetyczny wirusa posiada w zewnętrznej części otoczki dwa antygeny białkowe: antygen H (hemaglutynina) i antygen N (neuroaminidaza). U świń w Europie Środkowej badacze niemieccy i austriaccy wykryli przeciwciała swoiste dla podtypów H₁N₁ i H₃N₂ wirusa grypy. W Wielkiej Brytanii w 1994 roku stwierdzony został podtyp H₁N₂. Wymienione podtypy mają największe znaczenie w wywoływaniu grypy na kontynencie europejskim. Zwalczanie ich jest jednak trudne i kosztowne. W Zakładzie Chorób Świń Państwowego Instytutu Weterynaryjnego w Puławach stwierdzono, że aktualnie dominujący w naszym kraju jest podtyp H₁N₁. Wywołuje on ostrą postać choroby. Okres wylęgania się choroby jest krótki, wynosi 2-3 dni. Najbardziej podatne na zachorowania są warchlaki, w dalszej kolejności tuczniki i stado podstawowe. Przy braku powikłań objawy chorobowe ustępują zwykle po 6-7 dniach. Stwierdzono, że wirus grypy ginie w temperaturze 56°C po upływie 30 min. Poza organizmem świni może przeżyć około 2 tygodnie. Do zachorowania doprowadza niski status immunologiczny organizmu, wprowadzenie do stada nosicieli wirusa, niska temperatura, duża wilgotność, nadmierne zagęszczenie zwierząt. Nasilenie zachorowań na grypę u świń obserwuje się w sezonie jesienno-zimowym, aczkolwiek choroba ta może pojawiać się w chlewniach przez cały rok.
Grypa występuje regularnie w populacji świń w USA od początku XX wieku. W Europie pierwsze zachorowania stwierdzono w drugiej połowie lat 70-tych ubiegłego wieku: we Włoszech, Belgii, Francji, Hiszpanii. Grypa świń w Polsce występuje rzadziej niż w innych krajach europejskich i znacznie rzadziej niż w USA oraz w Azji. W Polsce szacuje się, że około 30% świń zetknęło się z wirusem grypy. Źródłem zakażenia są głównie ludzie i ptaki. Zachorowania występują najczęściej wiosną i jesienią. Choroba szerzy się drogą aerogenną (kropelkową) obejmując całe stado w ciągu kilku dni. Wirusy dostają się do organizmu także przez układ pokarmowy i spojówki. Zakażenie może nastąpić również drogą pośrednią, np. przez kurz, zakażony sprzęt i obsługę. Prosięta pochodzące od macior, które chorowały na grypę są odporne przez pierwsze 3-4 miesiące życia. Wirus wykazuje powinowactwo do górnych dróg oddechowych, gdzie replikując w komórkach nabłonka powoduje jego uszkodzenie. Charakter i rozległość zmian anatomopatologicznych padłych zwierząt zależy od patogenności szczepu wirusa i rodzaju czynników komplikujących przebieg choroby. Główne zmiany obserwuje się w układzie oddechowym. Obecne są nieżytowe, włóknikowe lub śluzowo-ropne stany zapalne. Błona śluzowa tchawicy i oskrzeli jest przekrwiona i obrzękła, stwierdza się duże ilości śluzu w górnych drogach oddechowych. Zmiany w płucach dotyczą wszystkich płatów, lecz najsilniej uszkodzone są płaty przednie i środkowe. Zaobserwować można ogniska zapalne koloru czerwonego, o różnym odcieniu, wyraźnie odgraniczone od niezmienionych fragmentów płuc. Przy zakażeniach wysoko patogennymi szczepami, zmiany w postaci ognisk martwiczych mogą być obecne w różnych narządach, takich jak wątroba, śledziona, nerki i trzustka.
Mimo niskiej śmiertelności (ok. 1%) choroba powoduje dość poważne skutki ekonomiczne. Związane jest to z zahamowaniem przyrostów zwierząt chorujących, możliwością wystąpienia poronień u ciężarnych macior, obniżeniem jakości ejakulatu knurów, zmniejszoną skutecznością krycia, mniejszą liczbą rodzących się prosiąt i wzrostem współczynnika śmiertelności osesków. Grypa nawet bez powikłań powoduje wydłużenie okresu tuczu o około 2 tygodnie.
Leczenie grypy jest leczeniem nieswoistym, ma na celu obniżenie gorączki i ułatwienie odksztuszania wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych. Leki ze względu na brak apetytu u chorujących świń, powinny być stosowane parenteralnie lub z wodą do picia. Ze względu na możliwość powikłań przez powszechnie występujące w środowisku fermy drobnoustroje, uzasadnione jest metafilaktyczne stosowanie antybiotyków.
Wirus grypy charakteryzuje ciągła zmienność. Ma to związek z punktowymi mutacjami w genomie (dryft antygenowy) co powoduje zmiany w otoczce wirusa, oraz z bardzo niebezpiecznym z epizootycznego punktu widzenia zjawiskiem skoku antygenowego (shift antygenowy). W profilaktyce nieswoistej największe znaczenie ma wyeliminowanie czynników sprzyjających wystąpieniu choroby, a także odpowiednia bioasekuracja chlewni. Ważne jest zapewnienie zwierzętom suchych i ciepłych legowisk, dostępu do świeżej i czystej wody, odkażanie pomieszczeń. Ponadto należy uniemożliwić zwierzętom kontakt z dzikim ptactwem, dzikami, osobami nie zatrudnionymi na fermie, gdyż mogą być oni nosicielami wirusa grypy. Obecnie w Polsce brak zarejestrowanych szczepionek. W wielu krajach Europy w profilaktyce grypy świń stosowane są swoiste szczepionki zawierające inaktywowany antygen H₁N₁ (Suvaxyn, Flu-3, Duphar) lub antygen H₃N₂ (Gripork). Stosuje się je dwukrotnie w odstępie trzech tygodni. Uodparnia się przede wszystkim warchlaki. Z badań amerykańskich wynika, że grypa występująca u świń może być także niebezpieczna dla ludzi, toteż monitorowanie szerzenia się odmian wirusa grypy świń jest konieczne. Wyniki tych badań mogą mieć znaczenie nie tylko w aspekcie przeciwdziałania stratom w produkcji świń, ale również w profilaktyce grypy u ludzi. ■

Wanda Milewska, Michał Kaczyński  UWM w Olsztynie