Archiwum

Tadeusz Barowicz, Mariusz Pietras

Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie

Zakaz stosowania mączek zwierzęcych w żywieniu zwierząt gospodarskich, jaki obowiązuje w krajach UE od kilkunastu już lat, nie dotyczy komponentów pasz pochodzących z przerobu krwi, takich jak np. mączka z krwi, hemoglobina paszowa, lub suszona plazma krwi. Krew zwierząt należy do najcenniejszych surowców ubocznych. Jej zaletą jest przede wszystkim łatwo przyswajalne białko o wysokiej wartości biologicznej. W 100 g krwi świńskiej znajduje się 16,6 g białka, niewiele mniej niż w mięsie drobiowym (19,2 g/100 g) czy bydlęcym (20,8 g/100 g).

DlaCZego krew?

• • •

W  porównaniu z mięsem pochodzącym z piersi indyczej krew zawiera więcej takich aminokwasów, jak: leucyna (1815 mg/100 g), cystyna (337 mg), fenyloalanina (1062 mg), tryptofan (280 mg), walina (1054 mg), histydyna (1090 mg), prolina (902 mg) i seryna (833 mg). Podobnie, poziomy mikroelementów i witamin we krwi także przedstawiają się korzystniej niż w mięsie. I tak, w 100 g krwi znajduje się 39,5 mg żelaza (80 razy więcej niż w mięsie z piersi indyka), 205 mg sodu, 7 mg wapnia i 0,14 mg miedzi. Zawartość witaminy A we krwi (28 mcg/100 g) jest ponad 3-krotnie wyższa niż w mięsie drobiowym. Więcej jest też w niej witaminy E (0,40 mcg/100 g), B₁ (0,09 mcg) oraz witaminy B₂ (0,03 mcg).

                Pełna krew zwierzęca jest wykorzystywana do celów spożywczych lub wirowana na plazmę oraz gąszcz krwinek. Plazma krwi może być użyta w produkcji wyrobów mięsnych. Krew, gąszcz krwinek lub plazmę krwi można również wykorzystywać jako dodatek do środków żywienia zwierząt. Plazma krwi, w tym ostatnim przypadku jest używana jako dodatek w stanie wysuszonym, najczęściej metodą rozpyłową. Zawiera około 78% białka, w skład którego wchodzi około 50% frakcji albumin, 25% globulin, 5% fibrynogenu oraz 20% innych białek. Te ostatnie to m.in.: haptoglobiny, transferyny, czynniki wzrostu i inne białka i peptydy.

Przydatny dodatek

• • •

Suszone preparaty z plazmy krwi zwierzęcej, jak wskazują liczne doświadczenia, są niekwestiowanymi, wartościowymi dodatkami paszowymi, szczególnie przydatnymi w żywieniu rosnących zwierząt. Plazma krwi nie tylko może zastępować, ale przewyższa efektywność żywieniową tradycyjnych źródeł białka, takich jak białka mleka, ryb, ziemniaków i jaj. Plazma krwi dodana do paszy dla zwierząt znacząco zwiększa jej pobieranie. W konsekwencji poprawiają się dzienne przyrosty, a równocześnie zmniejszeniu ulegają przypadki biegunek, co skutkuje lepszą zdrowotnością młodych zwierząt. Jak wykazały badania, prosięta otrzymujące dodatek plazmy krwi przyrastają o około 14-30% lepiej niż zwierzęta otrzymujące wyłącznie produkty tradycyjne. Przy dodatku plazmy obserwuje się także zmniejszone (od 14 do 20%) zużycie mieszanki na kg przyrostu masy ciała. Efekty produkcyjne wynikające ze stosowania plazmy wydają się być zależne od stanu zdrowia zwierząt, środowiska na fermie oraz rodzaju diety. U prosiąt odchowywanych w warunkach fermy produkcyjnej – o niższym statusie zdrowotnym niż fermy doświadczalne – obserwuje się silniejszą reakcję na obecność plazmy w diecie. Równocześnie, reakcja na plazmę krwi u prosiąt żywionych dietą o uproszczonym składzie jest większa w porównaniu z prosiętami żywionymi dietami wieloskładnikowymi.

                Ze względu na zawartość immunoglobulin, preparaty krwi mogą również znaleźć zastosowanie w profilaktyce i terapii szeregu schorzeń, szczególnie zaburzeń powodowanych przez patogeny przewodu pokarmowego. Sądzi się, że podawanie preparatów z suszonej plazmy krwi może powodować wzrost odporności, np. immunologicznie aktywne IgG z krwi zwierząt rzeźnych lub jej produktów mogą wspierać zarówno miejscową jak i systemową reakcję odpornościową zarówno u zwierząt jak i u ludzi. Wykazano m. in., że podawanie funkcjonalnych białek, a zwłaszcza IgG, zawartych we krwi lub jej produktach, ograniczało śmiertelność oraz łagodziło objawy kliniczne, występujące u prosiąt po zakażeniu enteropatogennymi Escherichia coli. Również u cieląt, zakażonych doustnie tymi mikroorganizmami, dodatek suszonej plazmy krwi powodował poprawę stanu klinicznego i przyrostów, porównywalnie do mających miejsce u zwierząt leczonych antybiotykami. Transferyny i laktoferyny, wchodzące w skład krwi zwierząt rzeźnych lub w jej produktach, są białkami wiążącymi żelazo. Podanie zwierzętom laktoferyny osłabia działanie patogenne takich drobnoustrojów, jak Candida, Shigella, Salmonella, E. coli oraz Pseudomonas. Podanie natomiast suszonej plazmy cielętom zmniejszało śmiertelność i zachorowalność w wyniku doustnego zakażenia rotawirusami lub koronawirusami. Ponadto, suszone produkty z krwi zwierząt przyśpieszają w warunkach in vitro naprawę uszkodzonej śluzówki jelit u ludzi oraz u świń zakażonych patogenami jelitowymi. Cytowane informacje sugerują, że podawanie z karmą suszonych pochodnych krwi może uzupełniać pierwszą linię obrony organizmu przed bakteriami, wirusami oraz pierwotniakami. Wymienione właściwości preparatów krwi sprawiają, że mogą one spełniać w żywieniu zwierząt rolę podobną jak kiedyś antybiotyki, nie stanowiąc przy tym takiego jak one zagrożenia.

                Preparaty wyprodukowane w oparciu o plazmę krwi powodują ponadto zwiększenie koncentracji bakterii kwasu mlekowego w jelicie cienkim i ślepym. Wyniki badań sugerują, że plazma krwi może być alternatywą dla antybiotykowych stymulatorów wzrostu, skierowanym przeciw bakteriom E. coli, a także korzystnie wpływać na morfologię i funkcje pełnione przez przewód pokarmowy ptaków.

Suszona plazma krwi

• • •

Suszona plazma krwi jest składnikiem paszowym o jasnobeżowym kolorze, bez zapachu, w formie proszku lub granul. Charakteryzuje się wysoką zawarością białka; zawiera od 70 do 80% białka ogólnego w postaci albumin i globulin. Białko jest bogate w lizynę (6,8%) i treoninę (4,7%) – aminokwasy najczęściej niedoborowe w dietach dla indyków. Wartość energetyczna suszonej plazmy krwi waha się od 16,2 do 17,5 MJ/kg. Produkt jest pozbawiony bakterii, i można go przechowywać przez okres około 12 miesięcy. Jego cena jest jednak kilkukrotnie wyższa niż poekstrakcyjnej śruty sojowej. Dlatego też, stosowanie plazmy krwi w żywieniu zwierząt dorosłych nie ma uzasadnienia ekonomicznego.

                Suszoną plazmę produkuje się najczęściej z krwi zdrowych świń i drobiu, poddanych ubojowi. Pobiera się ją wraz z antykoagulantem (cytrynian sodu), odwirowuje czerwone krwinki, a następnie otrzymaną plazmę poddaje suszeniu rozpyłowemu. Płynna plazma zawiera 94% wody oraz 6% białka. Pozbawienie jej wody powoduje zmniejszenie 10-krotne wagi oraz objętości surowca. Usunięcie wody poprzez suszenie rozpyłowe w niskiej temperaturze chroni struktury białek, ich cechy funkcjonalne jak również wartość odżywczą. Tak uzyskany produkt bywa wykorzystywany w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym, kosmetycznym oraz jako dodatek do paszy w chowie trzody chlewnej, drobiu i innych zwierząt.

                Produkty otrzymane na bazie plazmy krwi są całkowicie bezpieczne. Unia Europejska zakwalifikowała suszoną rozpyłowo plazmę krwi do grupy produktów niskiego ryzyka. Badania naukowe dowodzą, że wirusy, bakterie i wiele toksyn są wrażliwe na temperaturę, ciśnienie i siły ścinające występujące podczas suszenia rozpyłowego. Dodatkowo suszoną plazmę krwi poddaje się kontroli na obecność mikroorganizmów w celu usunięcia ryzyka oddziaływania patogenów.

Podsumowanie

• • •

Suszona plazma krwi jest komponentem kosztownym, ale opłacalnym przy umiejętnym stosowaniu. Dodatek ten sprawdza się, gdy zwierzęta są młodsze; jest ona bowiem jednym z najbardziej efektywnych źródeł immunoglobulin. Jak już wspominaliśmy, zawiera w swoim składzie tzw. czynnik IGF-1, hormon, odpowiedzialny za wzrost organizmu. Dzieki temu młode zwierzeta, spożywając suszoną plazmę krwi, charakteryzują się lepszym tempem wzrostu. Plazmą krwi warto zastąpić białko roślinne w dietach, zaś jej ilość powinna wynosić od 4 do 6-10%. Należy pamiętać, że przy dodatku powyżej 6% suszonej rozpyłowo plazmy krwi do diety, konieczna jest suplementacja syntetyczną metioniną, że względu na niską zawartość tego aminokwasu w produkcie oraz niską jego strawność. Sugeruje się, że plazma krwi może stanowić alternatywę dla przeciwbakteryjnych środków farmakologicznych. Wyniki bowiem badań wskazują, że dodatek ten, charakteryzując się aktywnością antymikrobiologiczną, a wpływając pozytywnie na stan zdrowia ptaków, może z powodzeniem zastąpić te środki w ich dietach.