Produkcja mięsa wołowego w krajach UE w 2022 r. wyniosła 6639 tys. ton i była niższa o 159 tys. ton niż w 2020 r. Oznacza to 2,34% spadek. Jest to czwarty rok z rzędu, w którym notuje się obniżenie produkcji wołowiny.

We Francji, w kraju o wiodącej produkcji bydła mięsnego wyprodukowano o 63 tys. ton mniej tego gatunku mięsa w porównaniu z rokiem 2021 (-4,4%). W Niemczech spadek ten wyniósł aż 85 tys. ton (-7,9%). We Włoszech w 2022 r. doszło to nieznacznej obniżki produkcji wołowiny - 1 tys. ton. Hiszpania i Irlandia to z kolei kraje, które zwiększyły produkcję bydła na mięso. W przypadku Hiszpanii jest to wzrost o 16 tys. ton (+2,2%), a w przypadku Irlandii o 26 tys. ton (+4,53%).
Polska jako szósty producent mięsa wołowego w Europie obniżyła w ub.r. produkcję bydła do uboju, o 14 tys. ton (-2,62%).

Na obniżenie produkcji wołowiny w 2022 r. złożył się przede wszystkim spadek ilości ubijanych byków w wieku pow. 24 m-cy o 73 tys. ton (-3,2%), cieląt o 5 tys. ton (-2,94%),  krów o 54 tys. ton (-2,58%), jałówek o 5 tys. ton (-0,45%) oraz bydła w wieku 8-12 m-cy o 14 tys. ton (-3,97%). Większych ubojów dokonano jedynie wśród byczków w wieku 12-24 m-cy o 5 tys. ton (+1,46%).

Sprawdź ceny skupu bydła: TUTAJ RAPORT

Więcej informacji o rynku mleka w magazynie Hodowca Bydła Odwiedź nas: Hodowca Bydła

Produkcja mleka w całej UE w 2022 roku wyniosła 144 324 tys. ton i była niższa o 82 tys. ton niż w 2021 r. (-0,06%). Mniej mleka niż w 2021 r. wyprodukowała Francja (-0,83%), Włochy (-1,79%) oraz Hiszpania (-2,12%). Największy roczny wzrost produkcji mleka zanotowali Holendrzy (+1,16%), Polska (+2,16%) oraz Irlandia (+0,7%).
 Eksport mleka i produktów mleczarskich w 2022 r. obniżył się 8,47%. Z kolei import mleka do krajów UE wzrósł znacząco, bo aż o 160 tys. ton (+14,41%).
 Produkty mleczarskie były eksportowane w 2022 r. przez kraje członkowskie przede wszystkim do Wielkiej Brytanii (21,2% udziału w rynku), do Chin (14,92%), USA (3,82%), Korei Południowej (3,14%) oraz Japonii (3,14%).
 Kraje członkowskie UE importują mleko przede wszystkim z Wielkiej Brytanii (81,8%) i ze Szwajcarii (8,1%). Z Ukrainy Europa zaimportowała 30tys. ton produktów mleczarskich (2,4%) a z Nowej Zelandii 29 tys. ton (2,3%). Norwegia sprzedała UE 21 tys. mleka, czyli ok. 1,7 tys. ton produktów mlecznych.

Sprawdź ceny mleka: TUTAJ RAPORT

Więcej informacji o rynku mleka w magazynie Hodowca Bydła Odwiedź nas: Hodowca Bydła

Realnym zagrożeniem dla przyszłego plonu oraz jego jakości, mogą być resztki pożniwne pozostawione po zbiorze kukurydzy na kiszonkę, CCM lub ziarno. Stanowią one zazwyczaj źródło różnych zagrożeń fitosanitarnych dla plantacji kukurydzy w następnym sezonie wegetacyjnym, w związku z możliwością występowania patogenów m.in. grzybów toksyno-twórczych, bakterii i wirusów oraz szkodników.

Szybki rozkład resztek pożniwnych to zaoszczędzone nawozy

Właściwe zagospodarowanie resztek pożniwnych to także kilkaset złotych zaoszczędzonych pieniędzy, co jest szczególnie ważne przy dzisiejszych cenach nawozów. Kukurydza może pozostawić po sobie nawet 15 ton suchej masy resztek pożniwnych zawierających m.in. azot, fosfor i potas. Stanowią one źródło materii organicznej, magazyn składników pokarmowych, a także poprawiają właściwości stanowiska.

Tab. 1. Powierzchnia uprawy kukurydzy w Polsce w latach 2010-2021

W 2021 r. powierzchnia zasiewów kukurydzy wyniosła 1700 tys. ha – 13% więcej niż rok wcześniej. W strukturze zasiewów dominuje kierunek ziarnowy, który w 2021 r. stanowił 60% ogólnych zasiewów. Taka duża ekspansja kukurydzy w naszym kraju, stanowi jednocześnie zagrożenie w postaci bardzo dużej podaży resztek pożniwnych. Po zbiorze kukurydzy na polu pozostaje od 10 do 15 t suchej masy, a w niej 80-180 kg azotu, 20-45 kg fosforu, 100-300 kg potas, a także inne makro- i mikroelementy, które mogą zostać udostępnione dla roślin w kolejnych sezonach. Jednak tylko skuteczna mineralizacja resztek pożniwnych pozwala na wygenerowanie oszczędności związanych z nawożeniem.

Agrofagi są zagrożeniem dla przyszłych plonów

Szybki rozkład resztek pożniwnych jest niezwykle ważny. Wynika to ze wspomnianego już niebezpieczeństwa zagospodarowania ich przez specyficzne dla kukurydzy agrofagi i grzyby.

Kolejne zagrożenie wynika z żerowania zwierzyny łownej, która uszkadza zasiewy następcze. Co więcej, problemy mogą wynikać także ze wschodów zakładanej plantacji, ponieważ resztki pożniwne absorbują duże ilości wody. W związku z tym tak ważne jest ich szybkie i skuteczne rozłożenie.

Pozostawione i niezagospodarowane resztki pożniwne, ze względu na obecność patogennej mikroflory mogą sprzyjać występowaniu zgorzeli siewek, głowni guzowatej lub pylącej, chorobom szalonych wiech, drobnej lub żółtej plamistości liści, rdzy, fuzariozie kolb i łodyg kukurydzy. Równocześnie agrofagi (m.in. larwy omacnicy prosowianki) bytujące w resztkach pożniwnych stanowią duże zagrożenie dla przyszłego plonu kukurydzy i jego jakości. Do najczęściej występujących na plantacjach kukurydzy agrofagów zaliczyć można m.in. drutowce i pędraki, rolnice, śmietkę kiełkówkę, ploniarkę zbożówkę, mszyce oraz występującą często omacnicę prosowiankę, stonkę kukurydzianą i urazka kukurydzianego.

Zarówno choroby spowodowane przez patogenną mikroflorę jak i porażenie plantacji kukurydzy przez agrofagi występują z różnym natężeniem na roślinach oraz w pozostałych po zbiorze plonu resztkach pożniwnych. Stosowanie uproszczeń w uprawie kukurydzy oraz wieloletniej monokultury zwiększa zazwyczaj podatność roślin na występowanie chorób i agrofagów.

Jakie zabiegi agrotechniczne stosować?

Potencjalne zagrożenia w uprawie kukurydzy mogą być potęgowane w wyniku niekorzystnych zmian w przebiegu pogody, ograniczeń w ochronie chemicznej i biologicznej, błędów w agrotechnice oraz nieprawidłowych terminów siewu i zbioru plonów. Dlatego po zbiorze kukurydzy istnieje konieczność eliminacji resztek pożniwnych, poprzez dokładne ich rozdrobnienie i przykrycie glebą. Dzięki temu niszczona jest mechanicznie część zarodników grzybów chorobotwórczych oraz część agrofagów, w tym larw omacnicy prosowianki. Rozdrobnione resztki pożniwne należy możliwie głęboko przeorać (często głęboka orka jesienna), co ma wpływ na przyspieszenie rozkładu substancji organicznej resztek pożniwnych. Korzystnym okazuje się przy tym również stosowanie nawozów mineralnych, wapniowych i azotowych, a nawet doglebowych inokulantów mikrobiologicznych.

Rozdrobnione resztki pożniwne należy możliwie głęboko przeorać (często głęboka orka jesienna), co ma wpływ na przyspieszenie rozkładu substancji organicznej resztek pożniwnych

W technologiach uprawowych uproszczonych, głęboka orka jesienna zastępowana jest orką płytką lub zabiegami, które nie powodują odwracania gleby. W tym celu wykorzystuje się ciężkie brony talerzowe. Przy każdym zabiegu uprawowym należy zadbać o zachowanie struktury gleby.

Dobre efekty przy eliminacji resztek pożniwnych uzyskuje się również przy użyciu agregatów przeznaczonych do podorywki wyposażonych w zęby sztywne lub w sekcje brony talerzowej.

Do uprawy pożniwnej często mogą być stosowane także agregaty w postaci kompaktowych bron talerzowych lub spulchniacze obrotowe, szczególnie wykorzystywane na glebach lekkich. Z powodzeniem wykorzystuje się agregaty uprawowe – tzw. grubery ścierniskowe (Kowalik 2009). Proces możliwie szybkiego wymieszania i przykrycia glebą resztek pożniwnych, przyspiesza proces mineralizacji substancji organicznej oraz ogranicza zagrożenie występowania chorób oraz rozprzestrzeniania się agrofagów.

Dokładne rozdrobnienie resztek pożniwnych może być dokonane przy użyciu mulczerów wyposażonych w młotki bijakowe. Rozdrabniacze bijakowe mogą być różnego typu i o różnej szerokości roboczej. W systemach uprawowych bezorkowych zaleca się, aby poza zastosowaniem mulczerów do rozdrabniania resztek pożniwnych, stosować również w okresie wiosennym bronowanie pola przy użyciu brony talerzowej.

Jak przyspieszyć rozkład resztek pożniwnych?

Istnieją różne metody przyspieszające rozkładu resztek pożniwnych. Jedną z nich jest podniesienie poziomu pH gleby, poprzez wapnowanie. W warunkach zasadowych bakterie odpowiedzialne za rozkład resztek kukurydzy szybciej się namnażają. Proces ten może być także przyspieszony poprzez zastosowanie dodatkowych dawek nawozów azotowych. Drobnoustroje glebowe potrzebują tego pierwiastka, aby szybko i produktywnie zmineralizować słomę, a jego deficyt znacznie zmniejsza tempo i efektywność tego procesu. Kolejne rozwiązanie polega na wniesieniu dodatkowej puli mikroorganizmów glebowych, które bezpośrednio wpływają na rozkład resztek pożniwnych, dostarczając pożądane dla procesu mineralizacji i humifikacji mikroorganizmy.

Stosowanie produktów opartych o kultury mikroorganizmów (m.in. Fundamental, Baktokompleks, EmFarma Plus, Ekodarpol), ma na celu uzyskanie lepszego rozkładu resztek pożniwnych, a tym samych podnoszenie zawartości próchnicy w glebie. Dodatkowo eliminacji ulega ilość niewłaściwego mikrobiomu w glebie, w tym patogenów i agrofagów glebowych. Preparaty takie mają zdolność zatrzymywania wody. Produkty stosuje się doglebowo w formie oprysku roztworem wodnym. Po ich aplikacji wskazane jest wymieszanie z glebą.

Wapnowanie gleby może zwiększyć plon kukurydzy nawet o 60%. Nieuregulowany odczyn pH to problem, który dotyczy ponad połowy gruntów w Polsce. Postępująca degradacja gleby bezpośrednio wpływa na obniżenie efektywności produkcji roślinnej. Wynika to głównie z niewystarczającego wykorzystania nawozów wapniowych. Kukurydza jest rośliną szczególnie wrażliwą na brak nawozów wapniowych. Stanowisko przeznaczone pod jej uprawę powinno charakteryzować się obojętnym lub lekko kwaśnym odczynem – pH w zakresie 6,0-7,0. PH gleby należy regulować tuż po zbiorze kukurydzy lub przed siewem przedplonu – najpóźniej 4-6 tygodni przed siewem kukurydzy).

Na kwaśnych glebach występuje wysokie stężenie jonów glinu, które hamują rozwój systemu korzeniowego kukurydzy. W związku z tym regulacja pH stanowiska, na którym jest ona uprawiana, umożliwia roślinom pobranie składników z głębszych warstw oraz rozbudowę korzeni. Ponadto wapno wpływa na strukturę gleby, która dzięki temu lepiej utrzymuje wodę. W ten sposób zwiększa się odporność plantacji na suszę.

Nawet kompleksowe nawożenie nie przyniesie oczekiwanych rezultatów przy niewłaściwym odczynie gleby. W takich warunkach roślina nie jest w stanie skutecznie pobrać składników i w konsekwencji pokryć potrzeb pokarmowych.

Dokładne rozdrobnienie resztek pożniwnych bezpośrednio po zbiorze kukurydzy na kiszonkę, CCM lub na ziarno stanowi jeden z ważnych zabiegów agrotechnicznych, wykonywanych przy użyciu specjalistycznych maszyn (rozdrabniaczy, mulczerów) w ochronie uprawy kukurydzy przed patogenną mikroflorą i agrofagami. Warto także wspomóc ten proces wapnowaniem, stosowaniem nawozów azotowych lub wzbogacaniem gleby odpowiednimi bakteriami.

Fot. 1. Farma wiatrowa na terenie Saksonii (Niemcy) zbudowana na terenie sadów spółdzielczych

Tomasz Sakowski, Instytut Genetyki i Biotechnologii Zwierząt PAN w Jastrzębcu

Czym rekompensować spadek dochodów w gospodarstwie?

To z czym mamy do czynienia w bieżącym roku przyprawia nas o zawrót głowy. Doczekaliśmy chwili, kiedy poważnie musimy zastanowić się nad tym, gdzie redukować koszty produkcji mleka, aby przetrwać powstały kryzys energetyczny.

Tania energia dla gospodarstw

Od dobrych dwudziestu lat było wiadomo, że przynajmniej rolnicy muszą stać się prosumentami, czyli wytwórcami energii z odnawialnych źródeł. Rosnące liczebnie stada krów wymagały coraz lepszego wyposażenia gospodarstw w nowoczesne urządzenia udojowe oraz sprzęt do produkcji, zbioru i konserwacji pasz. Wspólna polityka rolna UE wspierała tę transformację głównie ze względu na większą koncentrację produkcji i łatwiejszy transport mleka z gospodarstw do mleczarni. Wkrótce pojawiły się dachy o odpowiednio dużej powierzchni, aby można było założyć na ich baterie fotowoltaiczne oraz wystarczająca ilość obornika aby pokusić się o wybudowanie biogazowni z turbiną produkującą prąd. Na użytkach zielonych korzystnie położonych, z punktu widzenia zasobów wiatru, zaczęto stawiać turbiny wiatrowe. Niestety, ani lobby węglowo-energetyczne, ani sieci energetyczne nie ułatwiały zmian w prawie energetycznym w kierunku rozwoju odnawialnych źródeł energii, chociaż rządzący dobrze wiedzieli, że polski miks energetyczny w 15% miał składać się z energii odnawialnej. Ten stan osiągnięto dopiero w roku 2019. Udział energii odnawialnej w miksie rośnie jednak powoli i obecnie wynosi nieco ponad 16% zużytej energii. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej udało się odblokować budowę turbin wiatrowych, która następnie została praktycznie ograniczona słynną ustawą 10H przez rząd Zjednoczonej Prawicy zaraz pod dojściu jej do władzy. W krajach UE energetyka wiatrowa traktowana jest jako potencjalne źródło energii odnawialnej. Zaletą turbin wiatrowych jest to, że można je postawić w dowolnym miejscu z dużym potencjałem wiatrowym, mierzonym wcześniej przez wyspecjalizowane firmy. W ciągu ostatnich trzydziestu lat moc pojedynczej turbiny wzrosła do 5 MW i umożliwia zaopatrzenie w energię elektryczną około 1000 gospodarstw domowych przez cały rok. Dlatego w wielu krajach powstają gminne spółki z właścicielami pól i lokalnego biznesu, aby podzielić między sobą koszty takiej inwestycji.

Fot. 2. Biogazownia to najlepsza krowa poprawiająca dochodowość gospodarstwa

Zjednoczona Prawica, przestraszona widmem kar za nadmierną emisję CO₂ do atmosfery, dopiero dwa lata temu zezwoliła, jak się potem okazało, na burzliwy rozwój fotowoltaiki, aby nadrobić stracony czas w osiągnięciu celów polityki energetycznej. Szczęście nie trwało jednak długo, bo fotowoltaika zaczęła produkować tyle energii, że PSE (polskie sieci energetyczne) nie mogły jej w całości odebrać. Skądinąd wiadomo, ze PSE miały być modernizowane i przystosowane do przesyłu coraz większej ilości energii produkowanej ze źródeł odnawialnych. Miały na to pójść niemałe środki ze sprzedaży tzw. Zielonych Certyfikatów (pozwoleń do emisji CO₂). Te pieniądze (mówi się o równowartości 50 mld złotych) zostały po prostu przejedzone w programach socjalnych i nietrafionych inwestycjach obecnego rządu. Odnawialne źródła energii są pierwszym alternatywnym źródłem dochodu, które może przynieść korzyść mieszkańcom wsi i producentom rolnym. Przejeżdżając przez kraje europejskie widzimy coraz więcej turbin wiatrowych oraz dachów i pól z panelami fotowoltaicznymi. Co więcej, przy większych fermach mlecznych rządy Niemiec czy Czech wspierały budowę biogazowni gwarantując wykup energii po tak korzystnych cenach, że banki nie bały się kredytować tych inwestycji. Oczywiście były też pewne ograniczenia, głównie ze względu na kwotę dotacji przeznaczonej na rozwój odnawialnej energetyki w budżecie każdego kraju. Zarówno hodowcy czescy jak i niemieccy mówili wtedy, że biogazownia to ich najlepsza krowa poprawiająca dochodowość gospodarstw. W tym czasie w Polsce trwały spory o założenia polityki energetycznej, a czas uciekał. Dzisiaj, przy trwającym kryzysie energetycznym okazało się kto miał rację. Energia odnawialna potaniała na tyle, że stanowi poważną konkurencję dla klasycznej energetyki węglowej i atomowej. Poza tym ta energia wytwarzana i zużywana jest na miejscu na własne potrzeby i nie musi być przesyłana na wielkie odległości.

Fot. 3. Dach jałownika wydzierżawiony przez właściciela firmie fotowoltaicznej

Policz koszty i zyski od jednej krowy

Istotnym kosztotwórczym procesem jest produkcja pasz w gospodarstwie i żywienie zwierząt. Na wsi nadal popularne jest powiedzenie, że krowa pyskiem doi. Dążąc do osiągnięcia jak najwyższej wydajności stada dajemy krowom do żłobu jak najlepszą paszę. Pomimo tego przeciętna żywotność krów w stadzie wynosi nadal nieco ponad dwie laktacje. Czy jest to zatem dobry wskaźnik efektywności naszego gospodarowania, czy nie? W wielu krajach ocenia się wydajność życiową krów i rozdaje się czempionaty w kategoriach 50 000 i 100 000 kg mleka. Większość krów dochodzi do takiej wydajności po kilku, a nawet kilkunastu laktacjach. Osiągnięcie przez zwierzę kolejnych progów wydajności życiowej może tylko dobrze świadczyć o jego odporności i dostosowaniu do warunków produkcji. Są to najcenniejsze krowy w stadzie, które powinny być podstawą dalszego doskonalenia populacji zwierząt. Mając do wyboru dwie krowy: jedną z wydajnością 30 000 kg mleka po dwóch laktacjach z jedną albo dwiema odchowanymi jałówkami, a następnie wybrakowaną z powodu niepłodności lub zapalenia wymienia i drugą z tą samą wydajnością życiową osiągniętą w czterech laktacjach, odchowanych czerech cielętach i dobrą płodnością rokującą kolejne skuteczne zacielenie należałoby rozważyć, którą z nich warto byłoby mieć we własnym stadzie? Z przedstawionego opisu okazuje się, że tej pierwszej już w stadzie nie ma. Co prawda dała hodowcy mleko za 60 000 PLN, ale od tego należałoby odjąć koszty odchowu (zakupu) jałówki cielnej 7000 PLN, koszty żywienia (50%) 30 000 PLN, koszty inseminacji (5 × 120 PLN) 600 PLN i leczenia 2000 PLN. Z tego na czysto, nie licząc własnej pracy, wyszłoby 21 400 PLN. Druga krowa również dała przychód 60 000 PLN, ale rozłożony w czasie. W tym przypadku koszty żywienia stanowiły również 50%, a do tego doszły koszty inseminacji 4 laktacje × 2 czyli 8 × 100 PLN = 800 PLN i koszty leczenia 2000 PLN przez cztery lata. Jeśli ta krowa była również zakupiona, to zysk byłby podobny i wynosił około 20 200 PLN. Od tej krowy mielibyśmy jednak dodatkowo 4 cielęta, załóżmy 2 jałówki i 2 byczki. Jedna jałówka będzie rekompensowała nam zakup krowy, ale razem mamy przychód 14 000 PLN za jałówki i 3000 PLN za dwa byczki odsprzedane w masie ciała do 100 kg. Wychodzi na to, że krowa z wydajnością 8000 kg mleka za laktację jest ekonomicznie efektywniejsza, głównie dzięki odchowywanemu potomstwu, w porównaniu z krową o wydajności 15 000 kg za laktację. Z podanego przykładu wynika również, że głównym czynnikiem kosztotwórczym w gospodarstwie jest pasza. Wielokrotnie słyszy się narzekanie hodowców na drożejące pasze, albo niską ich jakość. Dotyczy to głównie mieszanek pełnoporcjowych, premiksów oraz dodatków białkowych i energetycznych. Jeśli przyjmiemy założenie, że połowa kosztów produkcji mleka są to koszty żywienia to pierwsza krowa zjadła paszę za 30 000 PLN w ciągu dwóch laktacji, a druga za taką samą sumę w ciągu czterech. Wygląda na to, że żywienie pierwszej krowy kosztowało rocznie około 15 000 PLN, a drugiej 7500 PLN. W jednym kg mleka pierwszej krowy koszt żywienia stanowi 1 PLN, a drugiej 0,93 PLN. Z praktyki jednak wiemy, że dawka pokarmowa wysokowydajnych krów wzbogacona jest o różne dodatki stymulujące produkcję mleka i uzupełniające brakujące składniki mineralne i witaminy w diecie zwierzęcia. Tymczasem krowa o niższej wydajności za laktację w zupełności zadowoli się dobrej jakości paszami objętościowymi, z odpowiednim dodatkiem paszy treściwej. W ostatnich latach następuje wyraźna zmiana podejścia do chowu krów mlecznych. Wynika to nie tylko z powodów zdrowotnych (antybiotykoodporność) i klimatycznych, ale również z nacisków konsumentów na poprawę dobrostanu zwierząt. Jest to poważny problem wymagający zmian w organizacji produkcji mleka w stadzie i wyboru odpowiedniej technologii zgodnej z obecnymi wymaganiami środowiskowymi i konsumenckimi.

Fot. 4. Generator o mocy 0,8 MW podłączony do zbiornika biogazu w Radesinskej Svratce w Czechach

Opracować strategię rozwoju

Patrząc na gospodarstwo mleczne jako całość należałoby się zastanowić nad dalszą strategią jego rozwoju, a więc czy mamy następcę, który chciałby dalej kontynuować pracę w gospodarstwie. Jeśli jest taki ktoś, to zmienia się automatycznie postać rzeczy. Można dalej inwestować i optymalizować produkcję dopasowując ją do własnych zasobów paszowych. Jeśli stado będzie rosło to należałoby się rozglądnąć za kupnem lub dzierżawą dodatkowych użytków rolnych pod uprawy paszowe. Żywienie krów mieszankami pełnoporcjowymi dostarczanymi przez firmy zewnętrze z pewnością jest wygodne i oszczędne czasowo, ale w ten sposób uzależniamy się od wahań cen komponentów paszowych jak i cen paliw i energii. Zawsze można nadwyżki pasz odsprzedać zachowując w ten sposób niezależność. Zakładając, że dawka paszowa dla zwierząt jest dobrze zbilansowana, należy następnie uważnie przyjrzeć się chowanym krowom i strukturze wiekowej stada. W wielu krajach selekcja bydła poszła w kierunku poprawy zdrowotności i wytrzymałości krów. Na ostatniej wystawie bydła simentalskiego w Freistadt w Austrii, hodowcy podkreślali przede wszystkim wagę poprawy budowy wymienia i nóg w wyniku intensywnej selekcji prowadzonej od kilkudziesięciu lat w tym kierunku. Dzięki temu uzyskali zwierzęta, których średnia przeżywalność w stadzie mocno zbliżyła się do 4 laktacji, a wydajność mleczna osiągnęła 7800 kg mleka za laktację (293 500 krów pod oceną).
    Przeciętna wydajność polskich simentalek (9900 szt.) będących pod oceną wyniosła w 2021 roku 6400 kg. Indeks oceny wartości hodowlanej bydła simentalskiego w Austrii w 44% składa się z cech związanych ze zdrowiem, z czego 14% to ocena cech płodności. Dalszym składnikiem indeksu są cechy związane z wydajnością mleczną (38%) i mięsną (18%). Większość polskich hodowców poprawia wydajność swoich stad buhajami zagranicznymi i dlatego przy ich wyborze należy spojrzeć do katalogu i zobaczyć co wybrany buhaj oprócz mleka wnosi jeszcze do stada w swoich genach? Jeśli długowieczność, odporność, dobrą płodność i prawidłową budowę ciała łącznie z wymieniem, to warto się nad takim ojcem przyszłych krów zastanowić. Należy przy tym pamiętać, że wybrane przez nas cechy niekoniecznie muszą się ujawnić, bo środowisko, w którym dorasta przyszła krowa aż w 70% ma wpływ na ekspresję genów warunkujących wybrane przez nas cechy. W każdym razie krowy muszą stać twardo na nogach i mieć możliwość poruszania się, aby pokazać swój temperament i aktualny stan zdrowia. Z uwagi na technikę udoju, ale również ze względu na wydajność mleka, wymię krowy powinno być pojemne miskowe lub skrzynkowe, silnie unaczynione z wyraźną żyłą mleczną, cylindrycznymi strzykami równo oddalonymi od siebie i długości 6-9 cm. Przy napełnionym wymieniu strzyki powinny zwisać pionowo. Wymiona o nieprawidłowej budowie ze strzykami o lejkowatym kształcie, nierówno rozłożonymi na powierzchni nie sprzyjają, a wręcz utrudniają wprowadzenie w oborze automatycznego dojenia. Jeśli zamierzamy wyposażyć oborę w roboty udojowe, zwierzęta należy przejrzeć pod względem występujących wad w budowie ciała, a zwłaszcza budowy i kształtu wymienia, czy spełnia ona wymogi producenta. W innym przypadku byłaby to droga przez mękę zarówno dla krów jaki właściciela stada.

Fot. 5. Dobrze ukształtowane wymiona elity austriackich krów rasy simentalskiej

Modernizacja obory dostosowana do konkretnych potrzeb

Na koniec należałoby również poszukać obniżki kosztów produkcji mleka w wydatkach na budowę nowej lub przebudowę istniejącej obory. Większą część doby krowy spędzają leżąc, przeżuwając bądź odpoczywając lub zapadając w krótką drzemkę. Dlatego legowiska powinny być dobrze dopasowane do wymogów zwierzęcia. Należy zwrócić uwagę na odpowiednią długość i szerokość legowiska, gdyż każde następne pokolenie krów jest większe. Legowiska muszą być suche. Jeżeli jest to obora z głęboką ściółką, gospodarstwo musi mieć pod dostatkiem słomy albo trocin chłonących mocz. Obora powinna być dobrze przewietrzana z uwagi na mikroklimat i pozbycie się szkodliwego dla zdrowia amoniaku siarkowodoru i metanu. Często powstaje dylemat czy murować ściany obory, czy też zamiast ścian zastosować kurtyny? Kurtyny pozwalają na dobre przewietrzanie obory o każdej porze roku, chronią przed wiatrem i chłodem. Nawet w mroźne dni temperatura wewnątrz takiej obory jest dodatnia. W zimie należy przede wszystkim zadbać o ciągłość odpływu wody do poideł. W przeciwnym razie odbije się to na wydajności, której spadek przynosi wymierne finansowe straty. Nie warto wchodzić w skomplikowane konstrukcje budynków inwentarskich, gdyż pompy i inne elementy wyposażenia mogą ulec uszkodzeniu, a ich naprawa odbija się na zysku z produkcji mleka. Jeśli w przyszłości miałby się pojawić w większych gospodarstwach biogazownie należałoby wcześniej pomyśleć o odpowiednim połączeniu korytarza gnojowego w oborze ze zbiornikiem fermentacyjnym gnojowicy w biogazowni.

Fot. 6. Nowoczesna obora (w budowie) przed zasiedleniem z elastyczną podłogą legowiska, wyposażona w roboty udojowe (okolice Kilonii w północnych Niemczech)

Analiza zachowań zwierząt

Kolejnym elementem, na który warto zwrócić uwagę to analiza zachowań zwierząt w stadzie. Dostępne na rynku czujniki ruchu 3-D w postaci zawieszanych w uchu zwierzęcia kolczyków, umożliwiają hodowcy ocenę zachowań zwierząt i podejmowanie decyzji na podstawie porównania aktywności obserwowanych zwierząt z bieżącą, średnią aktywnością krów w stadzie. Do hodowcy zostaje wysłana informacja o stanie zdrowotnym zwierzęcia jak i analiza jego ruchliwości, czasu żerowania i przeżuwania. W dużych stadach jest to nieodzowne narzędzie służące do wykrywania zmian w zachowaniu zwierząt będących w rui (zwiększona aktywność), mających zapalenie wymienia lub kulawiznę (spadająca aktywność).

Fot. 7. Dużo tańsze francuskie rozwiązanie z półotwartą wiatą na głębokiej ściółce. Krowy z możliwością wyjścia na pastwisko; korytarz paszowy na zewnątrz pod wiatą

Użytki zielone to także źródło kosztów

Dużą bolączką polskich gospodarstw są niescalone użytki rolne. Hodowcy mają co prawda do dyspozycji odpowiednią powierzchnię łąk i pastwisk do prowadzenia produkcji mleka, ale są one często rozdrobnione na wiele mniejszych kawałków nie raz z trudnym dojazdem lub w dużej odległości od gospodarstwa. Obsługa i uprawa takich pól i poletek tworzy dodatkowe koszty, które zwłaszcza przy wysokich cenach paliw stają się istotnym czynnikiem gorszej efektywności produkcji w gospodarstwie. Ze względu na dużą mozaikowatość gleb, jak również przysłowiowe przywiązanie do ojcowizny wymiana gruntów i ich scalanie idzie, pomimo finansowych zachęt ze strony państwa, dość opornie i nie wróży szybkiego zakończenia. Nadzieją może być zmiana pokoleniowa w gospodarstwach i sprzedaż ziemi tym, którzy będą chcieli na niej gospodarzyć.

Fot. 8. Aukcja cieląt w Zwettl (Austria)

A może sprzedaż aukcyjna?

Ciekawym rozwiązaniem podnoszącym dochodowość gospodarstwa jest sprzedaż aukcyjna cieląt i jałówek cielnych, na której zainteresowani kupcy mogą podbijać cenę zwierzęcia. Na takich aukcjach często notuje się przypadki podwojenia ceny wywoławczej, poniżej której właściciel nie chce sprzedać cielęcia lub jałówki, zwłaszcza gdy cielę jest dobrze umięśnione, a cielna jałówka ma dobre pochodzenie. Szkoda, że ten typ sprzedaży jakoś nie może się rozpowszechnić w Polsce.

Podsumowując, podstawą efektywnej ekonomicznie produkcji mleka jest racjonalizacja jej kosztów. Należy uważniej przyglądać się nakładom na uprawy paszowe, utrzymanie zwierząt z jednej strony, a z drugiej eliminować ze stada krowy mniej odporne, wymagające częstego leczenia. Słabe sztuki gorzej manifestują zachowania rujowe, przez co wydłuża się okres międzywycieleniowy, który jest dobrym wskaźnikiem prawidłowego żywienia zwierząt i prowadzonej selekcji w kierunku większej odporności i żywotności krów w stadzie, o czym nie można zapominać. Inwestycje w odnawialne źródła energii są szansą dla przyszłego ograniczenia wydatków na jej zakup od dystrybutorów. Należą one jednak do grupy tych kosztownych i bez wsparcia państwa w postaci preferencyjnych kredytów, dopłat lub opłacalnej ceny sprzedaży nadmiaru wytworzonej energii do sieci, zwracają się dopiero po dłuższym czasie (przeciętnie po 8-10 latach). Jeśli stado jest za małe, aby postawić biogazownię (minimum 5000 tuczników lub około 500 krów dojnych), wtedy pozostaje do wyboru instalacja fotowoltaiczna lub dzierżawa pola pod stopę wiatraka. Można spróbować również być udziałowcem spółki, która inwestuje w odnawialne źródła energii na danym terenie. W okolicach cennych przyrodniczo można rozwijać usługi turystyczne. To samo dotyczy obrzeży wielkich miast, których mieszkańcy chętnie spędzą czas w otoczeniu przyrody i zwierząt. Coraz popularniejsza staje się pomoc mieszkańców miasta w zbiorze owoców i warzyw, które dzięki temu mogą oni kupić po niższej cenie. Warto też pomyśleć o skróceniu łańcucha dostaw, z pominięciem pośredników, wprost do lokalnego zakładu mięsnego lub przetwórni mleka. Certyfikacja produktu na wielkość śladu węglowego w swoim założeniu ma sprzyjać rozwojowi lokalnych przetwórni i odbudowie rynku lokalnych produktów właśnie ze względu na istotny udział transportu w emisji CO₂ do atmosfery, a ostatnio również na jego koszt.

W sierpniowym wydaniu Hodowcy Bydła podpowiemy w jaki prosty i naturalny sposób można wyprodukować własne nawozy organiczne o wysokiej wartości mikro- i makroelementów i wyeliminować z uprawy nawozy sztuczne (mineralne). Jest to możliwe w gospodarstwach posiadających zwierzęta gospodarskie i uzyskujących gnojowicę lub obornik. Te dwa produkty przy odpowiednim gospodarowaniu mogą stanowić wysokowartościowy nawóz.

W praktyce rolniczej udowodniono, że 40 ha gospodarstwo utrzymujące 80 krów może całkowicie zrezygnować z zakupu nawozów mineralnych utrzymując żyzność gleby na takim poziomie, który zapewni opłacalną wydajność upraw. Odbywa się to dzięki zastosowaniu odpowiednich produktów do tlenowego kompostowania nawozów naturalnych, dzięki czemu jesteśmy w stanie uzyskać wyższą zawartość składników pokarmowych w nawozie. Ta alternatywna technologia jest nie tylko naturalna, ale – co zaraz udowodnimy – także tańsza.

W składowanym oborniku nie zachodzą procesy tlenowe, ale gnilne. Jeżeli nawet występują, to tylko w wierzchniej warstwie pryzmy. Procesy gnilne powodują wytwarzanie dużej ilości szkodliwych gazów lotnych. Sprzyjają także rozwojowi bakterii i wirusów patogennych, a także namnażaniu się much. Kompostowanie natomiast polega na stworzeniu warunkow tlenowych w całej pryzmie. Według badań taki natleniony kompost ma dwukrotnie większą wartość nawozową niż nieprzetworzony obornik. Podobnie jest z gnojowicą. Ale należy wiedzieć, że kompostowanie powinno zaczynać się już w oborze lub chlewni. Jak zatem pobudzić obornik lub gnojowicę do kompostowania tlenowego?

W artykule "Drogie nawozy? To nie musi być problem!" podpowiemy także jak zaoszczędzić koszty energii. Okazuje się, że niepotrzebne jest częste mieszanie gnojowicy pod rusztami oraz wielogodzinne mieszanie przed jego wywiezieniem na pole. Rozbijanie kożuchów powstałych w nieaktywnej gnojowicy podczas jednokrotnego mieszania to wydatek energetyczny ok. 59 kW. Aby rozbić gruby jednometrowy kożuch potrzeba jest 30 godzin pracy. Przy rosnących kosztach energii jest to ok. 2 tys. zł. Mieszanie gnojowicy pod rusztami powoduje także większą emisję amoniaku – nawet o 40 ppm, co podrażnia układ oddechowy krów, ale także generuje straty nawozowe NPK.

CZYTAJ WIĘCEJ

Czas wrócić do natury - czyli gnojowica po tlenowym kompostowaniu

Opisana w artykule technologia może być także stosowana w przypadku obór ściołowych. Zyskiem jest wówczas nawóz o wysokiej wartości składników pokarmowych. Po około 4-5 miesiącach taki nawóz jest gotowym kompostem bardzo dobrze przyswajalnym przez rośliny. 

Obliczyliśmy, że w gospodarstwie mlecznym utrzymującym 1000 DJP ze zbiornikiem o pojemności 7500 m³ zysk z uwagi na wyższą wartość nawozową gnojowicy uzyskanej w technologii tlenowego kompostowania wynosi 20 137 zł. Zastanów się czy nie warto wprowadzić w swojej oborze takie innowacyjne rozwiązanie!

Zainteresowanych odsyłamy do lektury Hodowcy Bydła 8/2022.

Warunkiem uzyskania satysfakcjonujących efektów ekonomicznych w hodowli bydła mlecznego jest odpowiednio zbilansowana dawka pokarmowa, która pokrywa zapotrzebowanie krów na wszystkie składniki, witaminy i związki mineralne.

Skutki agresji Rosji  na Ukrainę dotknęły wiele branż, w tym sektor mleczarski.

„Na początku rosyjskiej inwazji na Ukrainę niektórzy producenci i przetwórcy mleka zostali zmuszeni do czasowego zawieszenia działalności lub ograniczenia produkcji z powodu problemów logistycznych”. Obecnie wznowiono działalność przewie 70% firm mleczarskich. Ukraina wznowiła nawet dostawy eksportowe.

Według oficjalnych danych rządowych w kwietniu 2022 roku Ukraina wyeksportowała 5630 ton produktów mlecznych, o 21% mniej w porównaniu z kwietniem 2021 roku. Inwazja rosyjska utrudniła również import produktów mlecznych. W kwietniu 2022 r. kraj sprowadził 3326 ton produktów mlecznych, o 62% mniej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego.

Jak pisały media ukraińskie odsetek firm mleczarskich, które wstrzymały działalność, spadł do 17% w porównaniu do 32% w pierwszych tygodniach rosyjskiej inwazji, W pewnym stopniu wiąże się to z zakończeniem walk w wyzwolonych regionach północnych. Obecnie firmy mleczarskie wznawiają działalność w obwodach Kijowa, Sumy i Czernihowa, skąd wojska rosyjskie wycofały się w zeszłym miesiącu.

Największe firmy mleczarskie na Ukrainie to Terra Food, Milk Alliance i Danone Ukraine. Przedstawiciel Terra Food powiedział w oświadczeniu, że produkcyja nie stanęła „nawet na jeden dzień”, a wszyscy pracownicy pracowali „między dźwiękami alarmu przeciwlotniczego”. Firma poinformowała również, że zmieniła swój asortyment, koncentrując się na produkcji o długim okresie przydatności do spożycia.

Przeczytaj też: "Kryzys żywnościowy w dobie wojny na Ukrainie"

Szacuje się, że w 2022 r. produkcja mleka na Ukrainie spadnie o 13-16% w porównaniu z rokiem poprzednim. „Jest mało prawdopodobne, aby przy obecnym rozwoju sytuacji militarnej spadek produkcji mleka surowego przekroczył 17%” – poinformował Związek Firm Mleczarskich. „Taki spadek nie doprowadzi do krytycznego ograniczenia podaży produktów mleczarskich na rynku krajowym, gdyż ze względu na czynnik migracji konsumpcja krajowa spadła o 18-20%”

„Dla przemysłu mleczarskiego pierwsze dni wojny również były szokiem - kilka międzynarodowych firm zamknęło swoje zakłady przetwórstwa mleka, ustalone schematy logistyczne dostaw surowego mleka zostały zakłócone, a producenci [mleczarnie] nie mieli gdzie pozyskać mleka” – poinformował związek.

Źródło: https://www.dairyglobal.net/

Więcej aktualności z rynku mleka i hodowli bydła znajdziesz w najnowszym wydaniu Hodowcy Bydła. Prenumeratę możesz zamówić już teraz w naszym SKLEPIE.