Maciej Piotrowski
Wzrost świadomości oraz wymagań klienta sprawia, że należy zabiegać o niego nie tylko ceną, ale i jakością produktu. W tym celu ważne jest, aby każdy etap poprzedzający sprzedaż został wykonany na najwyższym poziomie. Zasada oparta na popularnym sformułowaniu „od pola do stołu” stanowi obecnie wyznacznik poprawnego procesu, a także gwarantuje bezpieczny oraz spełniający oczekiwania klienta produkt.
Anna Wilkanowska
Uniwersytet w Molise, Włochy
Produkcja drobiarska jest obecnie najintensywniej rozwijającą się gałęzią produkcji zwierzęcej w Polsce. Ptaki utrzymuje się zasadniczo w dwóch głównych przemysłowych systemach chowu, a mianowicie klatkowym oraz podłogowym. Oprócz tego wyróżnia się także chów wolnowybiegowy. Jest to najstarszy system chowu drobiu, zarówno nieśnego jak i rzeźnego, najpopularniejszy w niewielkich, rodzinnych gospodarstwach wiejskich. System ten, zwłaszcza, w porównaniu do drobiarskiej produkcji wielkotowarowej ma szeroki wachlarz zalet. Jednakże nie można pominąć problemów jakie ze sobą niesie, bo jak każdy z wymienionych systemów, również chów wolno wybiegowy ma wady, o których będzie mowa w dalszej części artykułu.
Popularność systemu gwarantującego ptakom dostęp do wybiegu jest różna w różnych zakątkach świata. Na przykład, we Francji udział na rynku mięsa pochodzącego z systemu o niskiej intensywności, jakim jest Label Rouge, sięga 30%. Produkcja mięsa w tym systemie opiera się na hodowli ptaków, których wolniejszy wzrost pozwala na harmonijny rozwój organów, mięśni i kości. W Polsce zastosowanie alternatywnych dla intensywnego systemów chowu na dużą skalę produkcji jest marginalne. Aczkolwiek rosnące w ostatnich latach zainteresowanie społeczeństwa dobrostanem zwierząt, przyczyniło się do tego, że coraz częściej konsumenci sięgają po produkty pochodzące od zwierząt utrzymywanych w systemie dającym zwierzętom możliwość ekspresji naturalnych zachowań. Doskonałym przykładem jest system ekologiczny, stanowiący alternatywę dla konwencjonalnych metod utrzymania drobiu. Warunki ekologiczne pozwalają na zwiększenie ruchliwości ptaków, korzystny rozwój masy mięśniowej i redukcję tłuszczu. Same ptaki są spokojniejsze i mniej wrażliwe na czynniki stresogenne. Ponadto, jednym z założeń chowu ekologicznego kurcząt jest osiąganie wartościowego mięsa w czasie dłuższym niż w intensywnej produkcji kurcząt typu brojler. Przedłużony co najmniej do 81 dni okres odchowu kurcząt rzeźnych w warunkach wysokiego dobrostanu, jest próbą powrotu do natury.
W systemach chowu, w których wykorzystuje się wybieg, przy wyborze zwierząt pierwszeństwo należy dać rasom długowiecznym, odpornym na choroby, dobrze przystosowanym do panujących w danym miejscu warunków klimatycznych i glebowych oraz zasobów paszowych. O ile w systemie intensywnym wykorzystuje się wysokowydajne rasy szybkorosnące, o tyle w systemie ekstensywnym królują rasy wolnorosnące. Wykazano, że w porównaniu z szybko rosnącymi ptakami, te wolniej przyrastające cechują się mniejszą wydajnością rzeźną, ale z drugiej strony wyróżniają się wyższym odsetkiem przeżycia (do 65 dnia). Ponadto, wolniej rosnące rasy, częściej wykorzystywane w chowie wolnowybiegowym, mają mniej problemów ze schorzeniami kończyn i stawów skokowych niż szybko-rosnące rasy.
Dostęp do wszystkich artykułów archiwalnych znajdujących się na naszym portalu jest możliwy po wykupieniu prenumeraty czasopisma.
Doskonałym przykładem rasy, wykorzystywanej w chowie wolnowybiegowym jest zielononóżka kuropatwiana. Te lekkie kurki w typie ogólnoużytkowym o charakterystycznych zielonych skokach i szarym upierzeniu idealnie sprawdzają się w chowie przyzagrodowym w małych stadach. Ptaki te dobrze znoszą niskie temperatury, są odporne na choroby, mają silnie rozwiniętą umiejętność poszukiwania pokarmu, szybko się opierzają. Spośród drobiu wodnego na uwagę niezaprzeczalnie zasługuje kaczka Pekin krajowy (P33). Ptaki te wyróżniają się bardzo dużą zawartością mięśni udowych i podudzi i bardzo małą zawartością tłuszczu w tuszce oraz dobrą jakością pierza. Doskonale sprawdzają się w przydomowym chowie, dobrze znosząc nawet trudne warunki środowiskowo-żywieniowe (niską temperaturę, odporność na czynniki patogeniczne samodzielność w wyszukiwaniu pokarmu).
Ponieważ intensyfikacja produkcji drobiu uwrażliwiła ptaki na różnego rodzaju zaburzenia (degeneracja kości udowej czy chondrodysplazja kości piszczelowej), obniżyła zdolność do produkcji przeciwciał, a w związku z tym zmniejszyła odporność na choroby, coraz większe zainteresowanie budzą systemy bardziej naturalne. Wśród zalet omawianego systemu są przede wszystkim te skoncentrowane na zdrowiu, statusie emocjonalnym kształtowanym poprzez danie możliwości ptakom na wyrażanie naturalnych zachowań. W przeciwieństwie do produkcji wielkotowarowej, system ekstensywnej produkcji, gwarantującej dostęp do wybiegów, umożliwia ptakom wyrażanie naturalnych zachowań, znacznie poprawiając ich dobrostan. U drobiu grzebiącego do naturalnych zachowań zalicza się m.in. ruch, grzebanie, dziobanie, poszukiwanie pokarmu, trzepotanie skrzydłami, stroszenie piór, kąpiele słoneczne i piaskowe. Ograniczenie możliwości wyrażania tych zachowań może wywoływać u ptaków zaburzenia prowadzące do wzajemnego dziobania się i okaleczania. Kury utrzymywane w systemach alternatywnych mają większą przestrzeń życiową i mogą w większym stopniu przejawiać swoje odruchy behawioralne.
Duży wpływ na poprawę statusu zdrowotnego ptaków z chowu wolnowybiegowego, w porównaniu do drobiu pochodzącego z systemu konwencjonalnego, ma fakt iż są one wystawione na działanie promieni słonecznych. Ekspozycja na nie wspomaga metabolizm, działanie układu oddechowego, stymuluje działanie gruczołów wydzielania wewnętrznego, zwiększa liczbę czerwonych ciałek krwi. Promienie słoneczne powodują również, że w skórze ptaków ma miejsce intensyfikacja syntezy witaminy D, która jest konieczna dla prawidłowego przyswajania i wykorzystywania wapnia i fosforu, uczestniczących w prawidłowym wzroście, formowaniu kości i skorupek jaj. Jest to właściwość niezwykle ważna, ponieważ niedobory witaminy D prowadzą do krzywicy, produkcji jaj o cienkiej skorupie, zmniejszonej wylęgowości, osłabienia nóg ptaków. Deficyt tej witaminy powoduje również, że dziób, pazury ptaków stają się bardzo podatne na uszkodzenia. Zważywszy na powyższe fakty, zrozumiałe jest, że to dostęp do wybiegu wpływa także pozytywie na wytrzymałość kości ptaków.
Aktywność fizyczna jaką mają zagwarantowaną ptaki w systemie wolnowybiegowym wpływa na wzrost mięśni, kompozycje włókien mięśniowych, a tym samym na jakość mięsa. Wykazano, że system utrzymania ma wpływ zarówno na atrybuty technologiczne, sensoryczne jak i skład chemiczny mięsa, który niewątpliwie kształtuje wartość odżywczą produktu. Linie ptaków przeznaczone do chowu wolnowybiegowego są bardziej zaadaptowane do intensywnego ruchu, i dlatego wykazują wyższą zdolność akceptowania warunków panujących przed ubojowych. Może to doprowadzić do wzrostu zużycia glikogenu mięśniowego, zmniejszając kwasowość mięsa. Dostęp do wybiegu może także kształtować barwę mięsa. Mikulski i in. (2011) zaobserwowali, że kolor mięśni piersiowych i udowych kurcząt hodowanych z dostępem do wybiegu był znacznie ciemniejszy, w porównaniu z mięśniami ptaków z chowu intensywnego. Zmianie barwy mięsa w badaniu tym towarzyszyła lepsza zdolność utrzymywania wody mięśni piersiowych. Tymczasem Ponte i in. (2008) wykazali, że mięso kurcząt, którym zagwarantowano dostęp do wybiegu charakteryzowało się jaśniejszą barwą i wyższym udziałem żółtości (b*) niż mięso ptaków utrzymywanych konwencjonalnie. Sugeruje się, że zaobserwowane zmiany koloru mięsa wynikają z zawartości naturalnych karotenoidów w zielonej paszy spożywanej przez ptaki korzystające z wybiegu.
System utrzymania, poza wymienionymi atrybutami, istotnie wpływa na walory sensoryczne mięsa. Zanotowano, że mięso ptaków pochodzących z systemów dającym zwierzętom możliwość dostępu do wybiegu cechuje się wyraźniejszym, charakterystycznym smakiem. Zmniejszenie stresu, a zwiększenie komfortu powoduje poprawę smaku i aromatu produktów, w porównaniu z wytwarzanymi w tradycyjny sposób. Poprawa walorów sensorycznych wynika między innymi z wieku w jakim ptaki są ubijane; jak wiadomo kurczęta brojlery w omawianym systemie żyją dłużej niż te utrzymywane konwencjonalnie. Wykazano, że mięso osobników ubijanych w późniejszym wieku ma intensywniejszy, bardziej typowy smak i zapach. Koncentracja prekursorów smakowitości ulega wzrostowi wraz ze wzrostem ptaków, osiągając maksimum po uzyskaniu dojrzałości płciowej.
Rozpatrując pozytywny wpływ systemu wolnowybiegowego na jakość mięsa należy podkreślić, że w toku prowadzonych badań wykazano, iż mięso ptaków utrzymywanych w tymże systemie cechuje się wyższą zawartością białka, niższą tłuszczu, a co za tym niższą kalorycznością. Ponadto, stwierdzono że mięso zwierząt mających dostęp do zielonki pastwiskowej wyróżnia się wyższym stężeniem PUFA (wielonienasycone kwasy tłuszczowe), kwasu stearynowego (18:0), linolowego (LA), linolenowego (LNA), arachidonowego (20:4 n-6), kwas eikozapentaenowego (20:5 n-3, EPA) i dokozapentaenowego (22:5 n-3, DPA) niż mięso zwierząt karmionych paszami pochodzenia przemysłowego.
Poza jakością mięsa, chów wolnowybiegowy ma korzystny wpływ na jakość jaj. Udostępnianie kurom zielonych wybiegów o odpowiedniej powierzchni wpływa na modyfikację składu chemicznego treści jaj, zgodnie z oczekiwaniami konsumentów, tj. na zwiększenie zawartości witamin oraz zwiększenie poziomu nienasyconych kwasów tłuszczowych w żółtku, zwiększenie intensywności barwy żółtek. Wykazano, że czynnikiem sprzyjającym zwiększeniu intensywności barwy żółtka kur korzystających z wybiegu było prawdopodobnie uzupełnienie diety roślinami, które były źródłem ksantofili zawartych w żółtkach jaj. Ponadto, chów wolnowybiegowy oddziałuje również na cechy fizyczne jaj, a szczególnie na masę jaj i wytrzymałość skorupy. Jest to cecha niezwykle istotna, ponieważ wytrzymałość skorupy jest jednym z najważniejszych wskaźników jakości jaj. Zmniejszenie wytrzymałości skorupy wpływa na wzrost liczby jaj stłuczonych w czasie produkcji i obrotu, a to z kolei obniża opłacalność produkcji jaj metodami ekologicznymi.
Alternatywne systemy produkcji drobiu mają również pewne wady. Ogólnie rzecz ujmując, zarządzanie w tych systemach jest bardziej skomplikowane niż mogłoby się to wydawać oraz wymaga więcej umiejętności niż zarządzanie ptaków utrzymywanych konwencjonalnie. Po pierwsze, w systemie wolnowybiegowym zużycie paszy jest wyższe na skutek wzmożonej aktywności fizycznej i termoregulacji ptaków w niskich temperaturach. Osobniki pochodzące z systemów mniej intensywnych cechują się mniejszą masą ciała. Potwierdzeniem tego jest badanie Gornowicz (2009), w którym wykazano, że masa ciała kurcząt brojlerów w chowie ekologicznym była o ok. 60-70% mniejsza w porównaniu do masy ciała kurcząt w chowie konwencjonalnym. Ptaki w systemie wolnowybiegowym w większym stopniu narażone są na obecność pasożytów i zarażenie chorobami. Kury w chowie klatkowym są pod ścisłą kontrolą, zarówno jeśli chodzi o przyjmowany przez nie pokarm, jakość wody, jak i kontakt z czynnikami zewnętrznymi. Dzięki temu jest mniejsze ryzyko, że jajka z chowu klatkowego mogą być zakażone salmonellą czy chorobami przenoszonymi przez dzikie ptaki. Ponadto, jaja „0”, „1” oraz kupowane bezpośrednio od małych hodowców mogą być skażone metalami ciężkimi, w szczególności, gdy chów prowadzony jest w pobliżu ruchliwych dróg oraz w pobliżu ośrodków przemysłowych. Jaja z chowu ekologicznego zawierają również więcej dioksyn, które są produktem ubocznym przeróżnych procesów przemysłowych, który przedostaje się do środowiska.
Ptaki utrzymywane w alternatywnych systemach wymagają większej przestrzeni życiowej, co umożliwia im ujawnienie odruchów behawioralnych. Stosowany sprzęt z reguły jest droższy, a jego obsługa bardziej pracochłonna. Konsekwencją systemów ekologicznych i alternatywnych z wybiegami jest przedłużenie cyklu produkcyjnego, wzrost ogólnych kosztów utrzymania, w tym również nakładów związanych z usuwaniem pomiotu i transportem.
Z punktu jakości produktów żywnościowych, wysoki stopień nienasycenia kwasów tłuszczowych jaj oraz mięsa ptaków pochodzących z omawianego systemu, oprócz poprawy wartości dietetycznej produktu ma również swoje wady. Otóż wielonienasycone kwasy tłuszczowe są wysoce narażone na proces oksydacji lipidów. Jest to bardzo istotna wada biorąc pod uwagę to, że utlenianie nienasyconych kwasów tłuszczowych jest główną przyczyną psucia się wielu produktów spożywczych zawierających tłuszcz.
Reasumując, intensyfikacja produkcji zwierzęcej zagrażająca dobrostanowi ptaków, pogarszająca w znacznym stopniu cechy jakościowe produktów drobiarskich, spowodowała, że konsumenci swoją uwagę skierowali ku ekstensywnym systemom chowu. Zachęcani poprawą warunków bytowych osobników z systemów o bardziej naturalnym charakterze, coraz częściej nabywają jaja, mięso uzyskiwane od ptaków, którym gwarantowano dostęp do wybiegu. Zdając sobie sprawę z zalet takowych produktów, bardzo często nie zwracają uwagi na ich wady.
Piśmiennictwo dostępne u autorki
W dniach 19-20 maja 2016 roku, w Olsztynie, odbyła się już III edycja kongresu praktyki terenowej zorganizowanego przez firmę BioPoint. W tym roku tematem przewodnim kongresu były „Kliniczne aspekty immunosupresji u ptaków”. W trakcie dwóch dni, lekarze weterynarii – specjaliści z zakresu chorób drobiu, a także przedstawiciele firm z branży drobiarskiej, mieli doskonałą okazję do wymiany swych cennych doświadczeń. Do współpracy przyłączyły się takie firmy jak: Ceva, SLW Biolab, Grelavi, Kilco, INDOOR Group Ltd, Pesan, Wipasz, Avipoint, RB VAC, Ripac Labor, VENITI.
Strona 2 z 2
Utrzymanie tej strony jest możliwe dzięki przychodom z reklam.
Aby móc dalej przeglądać tę stronę, prosimy o wyłączenie AdBlocka.
