Bartosz Korytkowski
Bydgoszcz
Przez profilaktykę na fermach drobiu należałoby rozumieć cały zespół różnych czynników zmierzających do poprawy warunków środowiska podczas procesu produkcyjnego, jak też poprawy zdrowia i wydajności ptaków. Wszystkie sposoby zabezpieczające fermy drobiu przed patogenami (a zwłaszcza programy profilaktyczne) mają na celu zwiększenie produkcyjności i opłacalności hodowli poprzez ograniczenie upadków drobiu wynikających z zachorowań.
Zabiegi profilaktyczne konieczne do przeprowadzania na fermach drobiu dotyczą m.in.
- właściwego przygotowania pomieszczeń,
- przygotowania wybiegów do wprowadzenia drobiu,
- odkażania drobiu i jaj,
- pielęgnacji ściółki,
- brakowania drobiu,
- przestrzegania programu szczepień.
Wszystkie te czynności mają na celu przede wszystkim zapobieganie chorobom drobiu, ponieważ leczenie jest znacznie trudniejsze i dużo droższe, a ponadto nie zawsze daje oczekiwany efekt.
Przygotowując pomieszczenia na przyjęcie drobiu powinniśmy zachować właściwą kolejność czynności jakie musimy przeprowadzić:
- spryskanie części produkcyjnej i sprzętu środkiem owadobójczym (zanim przystąpimy do mycia hali, przygotowując ją do kolejnego cyklu, w pomieszczeniu, w którym występowały problemy z owadami np. karaluchy, chrząszcze ściółkowe),
- zdemontowanie sprzętu do mycia lub podwieszenie do góry,
- omiatanie sufitu, ścian, otworów wentylacyjnych,
- usunięcie obornika,
- czyszczenie posadzki z zanieczyszczeń,
- spryskanie pomieszczenia wodą (namaczanie 2-3 godziny),
- mycie gorącą wodą (ze środkiem myjącym emulgującym tłuszcz, rozpuszczającym pozostałości białek) pod ciśnieniem,
- sanityzacja – usuwamy ok. 80% drobnoustrojów wegetatywnych,
- odkażanie – część produkcyjna, magazynowa, socjalna, silosy, ciągi paszowe, po wyschnięciu pomieszczenia,
- mycie i dezynfekcja sprzętu,
- bielenie ścian (świeże mleko wapienne) – budynki tradycyjne,
- ponowna dezynfekcja po 10 dniach od pierwszego zabiegu.
Przygotowanie wybiegów obejmować powinno takie czynności jak:
- usunięcie obornika lub pomiotu,
- odkażanie,
- pozostawienie wybiegu na 7-14 dni na działanie promieni słonecznych,
- płytka orka (12 cm),
- bronowanie,
- pokrycie wybiegu 5-10 cm warstwą żwiru lub ściółki.
Na fermach drobiu oraz w zakładach wylęgu drobiu najczęściej stosowaną metodą jest dezynfekcja chemiczna. Zawsze jednak niezbędna jest przy jej zastosowaniu konsultacja z lekarzem weterynarii (szczególnie w przypadkach takich, kiedy miały miejsce choroby zwalczane z urzędu lub inne choroby zakaźne). Bardzo istotną sprawą jest dobranie właściwego środka dezynfekcyjnego. Jakie cechy powinien więc posiadać dobry preparat dezynfekcyjny? Oto kilka najważniejszych: szerokie spektrum działania, wykazywać dużą zdolność do penetracji (docierać do wszelkich szczelin), powinien być środkiem aktywnym po zetknięciu z brudem, ma być także środkiem trwałym (w roztworach roboczych aktywność przez kilka dni), ponadto ważną jego cechą jest wydajność, łatwość w stosowaniu, bezwzględnie ma on być bezpieczny w stosowaniu (nie może być toksyczny zarówno dla ludzi jak i dla drobiu i w ponad 90% powinien ulegać degradacji), ma wykazywać działanie dezodorujące (dodatek olejków eterycznych), powinien też być odporny na temperaturę i nie tracić swoich właściwości. Środek dezynfekcyjny powinien posiadać odpowiedni atest, musi być przechowywany zgodnie z zaleceniami producenta.
Każdy zabieg dezynfekcyjny powinien być dokładnie zapisany (data, nazwa zabiegu i środka zastosowanego, stężenie preparatu zastosowanego do dezynfekcji). Producenci czy też dystrybutorzy są zawsze zobligowani do podawania sposobu użycia i dawkowania środka dezynfekcyjnego. Nie wszystkie preparaty przeznaczane są bowiem do każdego rodzaju dezynfekcji.
Środkami dezynfekcyjnymi stosowanymi najczęściej są preparaty na bazie fenoli, fluorowców, kwasów, aldehydów, związków nadtlenków, zasad, alkoholi. Preparat dezynfekcyjny musi się dobrze rozpuszczać w wodzie. W pomieszczeniach drobiarskich o dużej intensywności produkcji nie należy stosować preparatów myjących o niskim lub średnim poziomie pH. Najlepszymi są środki dezynfekcyjne o większej sile odtłuszczania – mocno alkaliczne. Skuteczność preparatów jest największa przy nieobecności tłuszczów, białek i cukrów. Każda organiczna materia na powierzchni dezynfekowanej utrudnia bowiem dostęp do mikroorganizmów i dezaktywuje działanie preparatu. Działanie większości preparatów polega na niszczeniu błony komórkowej mikroorganizmów i inaktywowaniu enzymów niezbędnych w procesach życiowych.
W zależności od warunków panujących w pomieszczeniu stosujemy określoną metodę dezynfekcyjną: zamgławianie, opryski, zadymianie, fumigacja – uzależnione to jest od warunków panujących w pomieszczeniu.
Jednym z ważnych elementów profilaktyki na fermach drobiu jest właściwa dbałość o jakość ściółki, co wywiera ogromny wpływ na zdrowie ptaków. Ściółka powinna charakteryzować się odpowiednią elastycznością, wilgotnością, chłonnością. Nadmierna wilgotność ściółki sprzyja w bardzo dużym stopniu rozwojowi patogenów, co ma związek z większą emisją gazów, podwyższeniem temperatury w pomieszczeniu. Często stosowane są różne preparaty i sposoby przeznaczane do osuszania i odkażania ściółki.
Do najważniejszych zasad profilaktyki wychowu i chowu drobiu należy zaliczyć:
- przestrzeganie izolacji przestrzennej fermy,
- wprowadzenie obowiązującej zasady „wszystko pełne, wszystko puste”,
- urządzenie punktu sanitarnego lub śluzy,
- przeprowadzenie transportu piskląt odpowiednio odkażonym samochodem z dobrą klimatyzacją,
- pisklęta powinny być zdrowe, zaszczepione, po rodzicach o jednakowym programie profilaktycznym,
- ptaki trafiające na fermę z zewnątrz powinny przejść kwarantannę (rutynowe badania i zabiegi weterynaryjno-hodowlane (szczepienia), a także zabieg odkażania,
- prowadzenie bieżącego brakowania i odkażania ptaków,
- realizowanie programu profilaktycznego (podawać witaminy, składniki mineralne, szczepić),
- zapewnienie prawidłowych warunków środowiskowych i odpowiedniego żywienia,
- obserwowanie ptaków na bieżąco, co pozwala na określenie ich stanu zdrowia,
- sztuki padłe należy zbierać do szczelnych pojemników 2-3 razy dziennie a następnie likwidować,
- izolowanie drobiu od innych zwierząt – gryzoni,
- zapewnienie właściwej higieny żywienia.
Organizacja fermy drobiu uwzględniająca zasady profilaktyki:
- przy wjeździe na fermę oraz we wszystkich przejściach powinny znajdować się specjalne baseny lub maty dezynfekujące wypełnione lub nasączone środkiem odkażającym; środek odkażający musi być uzupełniany codziennie,
- wszystkie drogi wewnętrzne należy odpowiednio utwardzić, gdyż ułatwia to utrzymanie ich w czystości,
- w każdym pomieszczeniu należy wydzielić część przedsionka na urządzenie „śluzy dezynfekcyjnej”; w tej części obsługa powinna zmieniać własne ubranie na odzież ochronną tj. specjalne fartuchy i buty przeznaczone tylko do użytku wewnętrznego,
- buty przy wchodzeniu do pomieszczeń produkcyjnych należy odkażać na macie dezynfekcyjnej, a ręce umyć i spłukać środkiem odkażającym,
- liczba osób upoważnionych do wstępu do pomieszczeń drobiarskich powinna być zawsze ograniczona maksymalnie; jeżeli koniecznym staje się wejście do kurnika osoby postronnej, to bezwzględnie musi ona włożyć w tym celu przygotowane obuwie i fartuch, które po każdym użyciu należy wyprać i zdezynfekować,
- na teren fermy mogą wjeżdżać tylko autoryzowane pojazdy (po wcześniejszej dezynfekcji),
- należy zakazać wjazdu pojazdom na teren fermy poza działaniami koniecznymi np. dowóz paszy, odbiór drobiu do ubojni albo przez zakład utylizacyjny,
- pasza i dodatki paszowe dostarczane na fermę powinny posiadać zdrowotne atesty, odpowiadające danej partii, a ponadto powinny one być przechowywane w odpowiednich warunkach (zapewnienie odpowiedniej wilgotności),
- osoby zatrudnione na fermie powinny unikać kontaktów z drobiem poza miejscem pracy,
- drzwi, okna oraz otwory wentylacyjne w kurniku i magazynie pasz powinny być zabezpieczone siatką przed ptakami oraz gryzoniami,
- każde pomieszczenie produkcyjne musi mieć własny sprzęt, nie wolno wyposażenia przenosić z jednego pomieszczenia do drugiego,
- pisklęta w wychowalni powinna obsługiwać zawsze ta sama osoba; jeżeli to możliwe, to należy obsługiwać najpierw ptaki młodsze, a następnie starsze,
- ptaki martwe należy zbierać do specjalnych szczelnie zamykanych pojemników, a następnie palić je lub przekazywać do utylizacji. Przy nasileniu się śmiertelności stada należy niezwłocznie wezwać lekarza weterynarii, a sztuki padłe oddać do sekcji i badań bakteriologicznych.
Spis piśmiennictwa dostępny u autora
